Het antwoord is ronduit ja! Oei, nu valt de je hele voedingsmiddelenindustrie over mij heen. Help, ik word ontslagen. Oh, nee dat kan niet. Wat een geruststelling…

Iedereen weet dat merkloze producten soms wel eens heel anders kunnen smaken dan de duurdere ‘A-merk’ producten. Ik hoef hiervoor geen voorbeelden te noemen. U hoeft maar stroopwafels, rode wijn en kaas van het merk ‘goedkopie’ te nemen en dan weet u wat ik bedoel.

Waar ligt het prijsverschil in? Het is nu ook weer niet zo dat de grondstoffen tweemaal zo duur zijn die gebruikt worden. Echt niet. Als doorsneee regel kunnen we zeggen dat voor een gemiddeld voedingsmiddel de grondstof 10% van de totale winkelprijs uitmaakt. Dan heb ik het over relatief dure voedingsmiddelen, niet over bier en limonade en dergelijke. Een andere belangrijke factor is de kostenpost arbeid en toegevoegde waarde zoals energie en verpakkingsmateriaal. Hier komen zeker 30% bij op. We zitten nu op 40%. Dus de supermarktoorlog kan nog een stukje heftiger worden? Dat zou humor zijn, 60% prijsverlaging! Het idee al.  Dan kunnen we de voedingsmiddelenindustrie helemaal sluiten of ver achter de Oeral laten verhuizen waar de lonen nog onbedorven zijn. Nee, die 60% is nodig om de handel- , de transport- en distributiesector tevreden te stellen. Ja, hier worden enorme kosten gemaakt. Wij als consument zijn zo veeleisend dat wij voor een enorm duur transport en distributieapparaat hebben gezorgd. Veel producten liggen binnnen 24 of 48 uur in de winkel. De voorraden zijn minimaal en in de supermarkt vindt u nauwelijks een opslagmagazijn meer. Vaak is de opslag van retouremballage groter dan de productenopslag. Het geheim zit hem in de schapruimte. Het woord zegt het als. De ruimte achter het schap is de voorraadruimte. Toch slim of niet soms?

Nu terug naar de voedingsmiddelen van het merk ‘goedkopie’. Worden hier dan minderwaardige grondstoffen gebruikt? ‘Nee natuurlijk niet’ roept de voedingsmiddelenindustrie in koor. Het is beslist niet zo dat een goedkoop pakje roomboter van bedorven room gemaakt wordt of van vervuilde grondstoffen. Dit zou een grove overtreding betekenen van artikel 18 van de Warenwet. Standaard boete bedraagt voor een producent met meer dan 50 werknemers € 1.360,00! Dan is de winst naturlijk snel verdwenen.

Hoe kan men dan wel goedkopere producten maken?

Ten eerste neemt de producent met een iets lagere winstmarge genoegen. Hij kan bijvoorbeeld de promotiekosten iets minder zwaar in de kostprijsberekening mee laten wegen. Alle theater rond dit product wordt tot een minimum terggebracht. De verpakkingen en etiketten worden in minder kleuren bedrukt, er wordt een ander type lijm gebruikt voor het etiket.

Leuker wordt het als wij het over de grondstoffen gaan hebben. Deze zijn op het eerste gezicht niet altijd verschillend van samenstelling dan die in ‘merk goedkopie’ gaan. De ingredientspecificaties kunnen dan volkomen gelijk zijn. Het gaat vaak veel subtieler. Wij noemen een paar omstandigheden waaronder geodkope merken gemaakt souden kunnen worden.

Bij de doperwtencampagne is de rijpingsgraad een belangrijke factor die het uiterlijk van het product bepaalt. Te rijpe doperwten scheiden veel zichtbaar zetmeel af in de glazen pot. Hierdoor ontstaat een troebele laag onderin de pot. Nou en? Vraagt u zich af. Dat is toch hetzelfde product? Of niet soms? Nee we praten over hetzelfde product maar in verschillende kwaliteiten. De te rijpe doperwten kunnen een vertaging hebben gehad bij het oogsten. Er kan een storing ergens hebben opgetreden in de toevoer etc. Deze doperwten zullen snel een B-merk etiket krijgen.

Bij vleesproducten zijn zeer veel verschillende kwaliteiten te krijgen. Hier kan men ook diepvriesvlees verwerken als vers. Wettelijk gezien is dit niet verboden. Het hoeft zelfs niet op het etiket vermeld te worden.

Kortom, de producent weet dat wanneer de goedkope producten geproduceerd worden er op allerlei manieren op dat moment op iets bezuinigd gaat worden. Er wordt minder personeel ingezet, de grondstoffen van een bepaalde leverancier worden gebruikt. Soms worden zelfs oude grondstoffen gebruikt. Hierbij denk ik aan kruiden en specerijen. Ook kunnen er bepaalde procedures gelden dat een productielijn altijd opgestart wordt met een merkloosproduct. Als de lijn na verloop van tijd goed is ‘ingedraaid’ dan kan men probleemloos overgaan naar het A product.

Al deze voorbeelden zijn slechts ter illustratie en hoeven niet in alle gevallen dagelijkse praktijk te zijn. Het spel wordt bij de goede bedrijven vaak zeer subtiel gespeeld.

Dan heb ik het niet eens over de bedrijven met een leiding die hun bedenkelijke reputatie hoog te houden heeft. Die struinen vaak de markt af naar goedkope grondstoffen al of niet deeluitmakend uit ‘speciale’ partijen.

Pindas bijvoorbeeld worden heel heftig onderzocht op aflatoxine. Dit is een uiterst gevaarlijk (carcinogeen) schimmelgif die kan ontstaan in land van oorsprong wanneer er onder te natte omstandigheden geoogst en opgelsagen wordt. Deze gifstof valt niet te verwijderen door een of andere behandeling. Wel kan er met de specificatie gespeeld worden. Als er bijvoorbeeld een te hoge waarde aflatoxine in pelpindas gevonden wordt, kan men besluiten om deze partij de pellen en opnieuw te bemonsteren. Als de waarde dan nog te hoog blijkt te zijn, kan men besluiten om de gepelde pinda’s de blancheren en te ontvliezen. De toxinen worden immers aan de buitenzijde gevormd. Vaak is het aflatoxinegehalte dan binnen de veilige norm. Mocht ondanks alles nog teveel gif in de pinda’s zitten dan rest niets anders dan vernietiging van de partij. Dan is het juist zaak om deze partij onder begeleiding naar de verbrandingsovens te transporteren. Een tussenstop is immers snel genoeg gemaakt.