Waar komt de dioxine uit de klei vandaan?

Soms komt dioxine ook in de natuur voor. De Rheinland Pfalts, in het plaatsje Westerwald, waar de kaoliniet gewonnen wordt is een oud vulkanisch gebied waar in de oudheid enkele redelijk ongecontroleerde verbrandingsprocessen zich hebben afgespeeld, blijkt nu. Klei heeft als nare eigenschap dat het allerlei stoffen aan zich kan binden. Palingvissers weten hier alles van. Paling is een vissoort die graag door de modder (klei) zwemt die gedurende zijn afdalingstocht in de rivier aardig wat souvenirs heeft opgepikt. Zware metalen (kwik), pesticiden, en PCB’s (ander woord voor dioxinen) om maar een paar te noemen.

Nu was de gevonden concentratie van de kaoliniet klei idioot hoog, normaal gesproken ligt de concentratie van deze stof duizend maal lager. Dit duidt op een calamiteit. Het is niet ondenkbaar dat er een kleine ramp met een hydraulische installatie heeft plaatsgevonden. Ja een monteur die het euvel verhelpt denkt dat er snel door geproduceerd kan worden nadat hij met een lapje de laatste restjes olie weggeveegd heeft. Een andere mogelijke bron van besmetting is wat bedenkelijker. Het kan heel goed dat er iets bijgemengd is. Vliegas bijvoorbeeld, afkomstig uit matig werkende vuilverbrandingsinstallaties is een uitstekend ingrediënt om de klei ‘aan te lengen’ en het dioxinegehalte naar gevaarlijke waarden op te peppen. Wordt een keer hoog tijd dat daar een onaangekondigde audit uitgevoerd wordt door een onafhankelijke deskundige. Ahum…

Waarvoor wordt de kaoliniet klei allemaal voor gebruikt?

De dioxine was aanwezig in de klei die de patatfabriek gebruikt voor het wassen en sorteren van de aardappels. Uh, wassen met prut? Ja in zekere zin wel maar het waseffect is in dit proces bijzaak. Het sorteren heeft als doel om de zogenaamde glazige aardappelen te scheiden van de normale aardappelen die ook meer zetmeel bevatten en ook in een andere vorm. Glazige aardappelen geven bijzonder onsmakelijke frieten waarbij het lijkt alsof ze nog rauw zijn. Bah!

Het leuke bij een glazige aardappel is dat deze een iets lager soortelijk gewicht hebben dan een goede aardappel. Wanneer u deze aardappelen in een zoutwaterbad legt met ongeveer 10% keukenzout, dan zullen de ‘foute’ aardappelen blijven drijven terwijl de goede aardappelen zinken. (Een glazige aardappel heeft een soortelijk gewicht van lager dan 1,085g/L) Zout is een redelijk lastige grondstof voor de sorteerafdelingen. Vaak zijn deze machines van gewoon staal gemaakt en kunnen deze zeer matig tegen de zoutcorrosie. Bij de verdere verwerking komt ook zout in het proces terecht en dat is lang niet altijd gewenst. Om corrosieredenen en vanwege de extra zoutbelasting aan het product. De waterschappen zijn op deze techniek ook niet zo gebrand vanwege de zoutbelasting voor het milieu. Vooral de akker-, bos- en tuinbouw heeft last van de toenemende verzilting.  Klei is een handig alternatief voor de toepassing van keukenzout.

Wanneer wij klei onder de microscoop bekijken zien we geen korrels maar grote vlakke platen. Dit geeft klei de eigenschap dat het bijzonder lang in een waterige vloeistof kan blijven zweven voordat het de bodem bereikt. Dit noemen wij een suspensie. Als deze suspensie in beweging is dan blijft het gewoon zweven. Verder is de dichtheid van een wasvloeistof met klei bijzonder gemakkelijk te sturen. Door relatief weinig toe te voegen vernadert de soortelijke dichtheid van de wasvloeistof aanzienlijk. Makkelijk en goedkoop dus.

De klei die de polderbakker gebruikte was afkomstig uit een Duitse kleigroeve, in Rheinland Pfalts. Men heeft naar verluidt jarenlang deze grondstof op dioxinen onderzocht en is er enige tijd geleden mee gestopt. Kennelijk omdat de gevonden waarden hier aanleiding toe gaven. En nu maar hopen dat dit goed gedocumenteerd is anders kan dit verhaal een lelijk juridisch staartje krijgen. Als zou blijken dat de HACCP documentatie op dit gebied niet geheel waterdicht zal zijn, dan zijn de (juridische)rapen gaar, dat verzeker ik u.

Deze kaoliniet klei kent verder andere toepassingen. Het wordt vooral in de papierindustrie gebruikt om mooi glad en stevig papier te maken die in wat luxer tijdschriften gebruikt wordt. Dit wordt ook wel ‘Chinese klei genoemd’.  Verder wordt het uitbundig gebruikt in de mijnbouw waar diverse delfstoffen door middel van verschil in soortelijk gewicht van de ballaststoffen gescheiden worden. Dit is ook een wasproces.

De olie-industrie houdt met een klei suspensie de pas geboorde boorputten open. Door het inbrengen van een zware vloeistof storten de wanden van de boorschacht niet in elkaar.

1999 is er al een Europese verordening van kracht geworden waarbij het gebruik van deze klei in voedingsmiddelen verboden werd. Nu zijn de voorbeelden waarin deze klei als hulpstof of zelfs als ingrediënt gebruikt werd mij niet zo bekend.

Ja in veevoer wordt deze klei ook als hulpstof gebruikt. Doordat klei zeer goed metalen kan vasthouden is het een ideaal middel om deze stof als drager te gebruiken.Dit poeder waardoor de andere metaalzouten zijn gemengd laat zich gemakkelijk doseren. Verder weegt deze stof lekker zwaar. Hm, goedkope ingrediënt misschien om het rendement op te poetsen?

Zijn er alternatieven?

Zeker, er zijn een paar:

1. Het kleibad van de sorteermachine vervangen door een ouderwets zoutbad. Werkt altijd en is uitermate betrouwbaar. Patatbakkend Nederland zal de komende weken wel overstappen op deze wasmethode
2. Wat dacht u van Löss? De uiterst fijne Limburgse klei die geen dioxine bevat en aangenaam geel van kleur is. Zo krijgen die bleke frieten weer kleur nadat de VWA de aanbevolen frituurtemperaturen heeft verlaagd van 180 naar 175^o C. Nu de ENCI stopt met het afgraven van de Sint Pietersberg kan onze patatindustrie gewoon doorgaan waar zij gebleven zijn
3. Gewoon glazige aardappelen door de frites draaien en twee man meer aannemen op de afdeling consumentenzaken en op de afdeling verkoop.
4. Polderklei kan men ook wel gebruiken, na verloop van tijd kan het zand afgescheiden worden en houden we de fijne kleifractie over. Hm, Lelystad waar onze patatbakker zich bevindt, ligt dat niet ergens in de polder? Ik heb hier wel eens een boekje over gelezen.

Ja!

We diepen gewoon ons poldermodel verder uit en dan is het probleem opgelost!