In juni 2019 publiceerde de Onderzoeksraad voor Veiligheid een lijvig rapport van 182 pagina’s met als titel: ‘Opkomende voedselveiligheidsrisico’s’ vol met verkenningen, probleemstellingen, doelstellingen en focussen. In feite een metastudie van 514 geciteerde bronnen. Een mooi rapport gemaakt onder het voorzitterschap van Jeroen Dijsselbloem dat een 1^e jaars student voedingsmiddelentechnologie niet zou misstaan.

Veel ambtelijk gezwam met een hoog gehalte aan: ‘Over veertien dagen zullen wij twee weken verder zijn’ retoriek, op twee opvallende en nog steeds actuele aanbevelingen na aan het adres van het RIVM en NVWA:

Ꙭ Aan het RIVM
Zorg voor een substantiële verbetering van de surveillance en bronopsporing van ziektegevallen en van de attributie van ziektegevallen aan voedselbronnen. Benut daarbij zoveel mogelijk de mogelijkheden van nieuwe diagnostische technologieën en zoek samenwerking met internationale instituten om best practices te ontwikkelen.

Het RIVM wordt verzocht uit hun schulp te kruipen en samen te werken met de, naar mijn mening véél deskundigere instituten in Duitsland, Denemarken en Engeland. Hierdoor zal het OMT (Outbreak Management Team) van het Kabinet veel baat hebben om evenwichtiger besluiten te nemen. Hoe actueel is dit nu tijdens de Covid-19 crisisbeheersing. Het regulerend geklungel (=steeds de plank misslaan) is niet van de lucht. Kapperszaken en MBO scholen weer open, winkels op afspraak met de onzinnige regel dat maximaal 2 personen per verdieping mogen zijn, terwijl de Horeca potdicht blijft alsof het een leprozenkolonie betreft. Nu wordt er geroepen dat op 26 juni de volgende stap in het openingsplan wordt gezet.

Ꙭ Aan de NVWA
Zie er op toe dat voedselbedrijven de dreigingsrapportages en andere relevante informatie over opkomende voedselveiligheidsrisico’s gebruiken in hun risicoaanpak.

De NVWA wordt nu verzocht om ‘dreigingsrapportages’ te gaan opstellen. Daar is men nauwelijks toe in staat vanwege het betreurenswaardig chronisch gebrek aan motivatie, vakkennis en rapportage snelheid. Zie risico 15

Welke opkomende risico’s zag Jeroen in 2019 opkomen?

• Illegale praktijken
• TTX (Tetrodotoxine) in schelpdieren
• Ziekteverwekkers in groenten en fruit
• Q koorts en Hepatitis E

Welke risico’s (thema’s) werden er verwacht?

• Internationalisering van de handelsstromen
• Toename kwetsbare consumenten a.g.v. Listeria
• Toename van voedselverkooppunten in relatie tot toezicht
• Duurzaam, onbewerkt, lokaal en biologisch eten

Vrij weinig nieuws onder de zon. Allemaal oude en bestaande dossiers die open deuren intrappen. Mijn klooivoedselmatrix geeft een beter overzicht hoe er geknoeid kan worden met voedsel.

http://www.scientanova.com/wp-content/uploads/2021/01/Klooivoedselmatrix.pdf

Wat zijn de werkelijke opkomende voedselveiligheids risico’s die dit rapport een beetje over het hoofd ziet?

Risico 1: Gepruts in de Horeca

Zeker na het einde van de laatste lockdown van zo’n 7(!) maanden zal de Horeca die het nog overleefd heeft uit alle macht proberen om de schade die men met name in de periode 15 oktober tot eind maart 2021 weer goed te maken. Naast moedwillige faillissementen (Verlossing van de schuldeisers) zal men met terugwerkende kracht proberen met zéér ongeschoold personeel om de verliezen zoals het reguliere inkomen van de ondernemer die lang niet door de Staat is vergoed weer terug te verdienen. Goedkopere, wellicht oude diepgevroren ingrediënten, kleinere porties en vergeten schimmelresten liggen op de loer. Naast de verwachte prijsstijging van minimaal 30% zal men ook gaan bezuinigen op schoonmaak, inrichting en personeel. Allemaal componenten voor een rampenformule waar de horecabezoeker nog zeker 10 jaar last van zal hebben.

Ꙭ Speerpunten voor inspectie van de horeca zouden moeten zijn:

• Borging van de hygiëne van het serviesgoed en bestek zoals desinfectie
• Toilethygiëne van klant én personeel
• Minimum temperatuur van de afwasmachines
• Validatie van de verhittings-, reinigings- en desinfectieprocessen
• Validatie van de Covid-19 beheersmaatregelen
• Ingrediënten gebruik en herkomst grondstoffen
• Bereidings veiligheid, denk hierbij aan oud frituurvet en het beruchte ‘flame grillen’ dat een voorname bron vormt in het ontstaan van de PAK’s (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen)
• Competenties van het personeel en vooral de grondhouding aantoonbaar op orde hebben

Vergeet de Hygiënecode eventjes. Bovenstaande maatregelen bieden de mogelijkheid om de Horeca duurzaam en blijvend open te houden en pandemie proof te maken. De registratielijsten van de Hygiënecodes worden veelal ‘gefaked’. Het wordt hoog tijd dat de Hygiëne code Horeca op deze punten bijgewerkt wordt. De meest recente versie is al bijna 6 jaar oud.

De NVWA loopt hopeloos achter met haar inspecties in de Horeca. Dit is niets nieuws. Al 20 jaar jammer ik al hierover. De inspectieresultaten die op de website gepubliceerd worden zijn een fraai voorbeeld van ambtelijke poetserij. Oer oude en veel ontbrekende gegevens ontsieren de website die nog steeds ondernemers duperen die alláng corrigerende maatregelen hebben genomen.

Asperges grillen, lekker!

Dit voorjaar lijkt het wel een trend te zijn. De asperge thermisch mishandelen. Het zal best lekker smaken. Kan kloppen want het asparagine zuur gehalte in een asperge is zo ongeveer het hoogste van alle groenten. Dit aminozuur kan bij verhitting acrylamide vormen dat op z’n minst een zeer verdachte stof is met vermeende hoge genotoxiciteit. De aardappelindustrie heeft heel erg haar best gedaan om rassen te ontwikkelen die een laag gehalte asparigine zuur bevatten om het acrylamide risico als gevolg van het frituurproces te verkleinen. Nu zien we dat de Horeca doodleuk giftige asperges serveert.

Risico 2: Contaminatie van desinfectiemiddelen in voedingsmiddelen QUAD’s , halogenen en peroxiden

In de industrie zal men zich suf poetsen om twee redenen. De vermeende beheersing van virusinfecties en de overdreven dreigingsrapportages van de NVWA over de gevaren omtrent Listeria monocytogenes hebben veel bedrijven bacteriofoob gemaakt.  

Risico 3: Bacterieresistentie

Gevoed door tijdsdruk zal men ook steeds sneller en slordiger gaan reinigen en desinfecteren vooral in de zuivel- als vleesindustrie. Het gevaar van bacterieresistentie ligt op de loer. Zeker wanneer men het nalaat om de (niet verplichte)  wisseling van desinfectie middelen toe te passen. Thermische desinfectie is de enige goede methode om een resistentie opbouw van de STEC, VTEC of EHEC af te kappen.

Risico 4: Nanotechnologie

Die wordt reeds op ruime schaal toegepast in allerlei smeermiddelen en oppervlaktebehandelingen. Het is een vrij onbekend terrein, zeker op medisch gebied wat de lange termijn effecten van dergelijke stoffen zijn. Men spreekt van een nanodeeltje wanneer een stof tot bijna moleculaire grootte is gereduceerd. Het deeltje krijgt geheel ander eigenschappen en kan zich welhaast ongehinderd door het menselijk lichaam, inclusief de organen voortbewegen. Oppervlakte actieve stoffen, vuilafstotende stoffen en anti aanbak sprays, losmiddelen en coatings zijn voorbeelden van risico gebieden waar nog veel studie naar verricht dient te worden. Zelfs ‘food grade’ smeermiddelen bevatten dopes, verbetermiddelen die op nanotechnologie wijzen.

De smeermiddelen die gebruikt worden voor de productie van dungetrokken frisdrankbussen roept bij mij vraagtekens op. Bij het ene frisdrank merk blijven de druppeltjes aan de binnenzijde hangen en bij het andere merkt schenkt men het blikje uit zonder dat het nadruppelt. Zeer recent heeft de EFSA (European Food Safety Authority) De witte kleurstof E171 titaan dioxide geschrapt uit de E-nummer lijst omdat in deze stof ook de verdachte nanodeeltjes voorkomen die geheel andere afbraak eigenschappen bezitten. Er is te weinig bekend wat de korte en vooral lange termijn gezondheidseffecten zullen zijn.

Risico 5: Listeria besmetting bij vollegronds groenten als broccoli en boerenkool

Het rapport wijst ook wel op dit gevaar. Vooral de trend om veel rauwe groenten te eten, gecombineerd met een (te) lange bewaartijd in een gammele koelkast maken de rampenformule compleet. Vooral boerenkool en broccoli lijken boosdoeners voor wat betreft besmetting door coliforme micro organismen en vooral Listeria monocytogenes. Stamppotten die hiermee samengesteld en slecht afgekoeld worden hebben een extreem hoog risico profiel.

Risico 6: De rage van het thuis Wecken is dobbelen met Magere Hein

Gedreven door verveling en een drang naar gezond eten hebben veel mensen het Wecken opgepakt. Wecken is een conserveringsmethode waarbij een glazen pot met ventilerende deksel gedurende lange tijd gekookt wordt. Zolang het zure producten betreft zoals rode kool, augurken, bietjes op azijn dan volstaat een verhitting tot 75 graden in de kern voor een eeuwigdurende houdbaarheid. Een ander verhaal wordt het als wanneer er pH neutrale producten geweckt worden zoals vlees, niet zure groenten zoals bloemkool en spruitjes en andere eiwitrijke producten. Deze hebben na het kookproces een beperkte houdbaarheid en kunnen zelfs botulisme gaan ontwikkelen als gevolg van de uitgroei van de thermoresistente bacterie Clostridium botulinum. Het zenuwgif botuline dat ontstaat is een van de meest dodelijke zenuwgifsoorten die er is. In de vorige eeuw gebeurden regelmatige ongelukken als gevolg van het ondeskundig Wecken.

Risico 7: De onbeheerste primaire sector

Vanwege de aanhoudende prijsdruk vanuit de retail moeten boeren en tuinders aan schaalvergroting doen. Dit resulteert dat er tegenwoordig vrachtwagens het boeren erf verlaten met zo’n 22 pallets product. Groenten, eieren, levende have, noem maar op. Zo’n groot-producent hoeft zich nauwelijks aan een voedselveiligheids plan te houden. Dit laat men over aan de ontvangende partij zoals de voedingsmiddelenindustrie. Dit is een onbeheersbaar risico. De ene boer is de andere niet en het grootste gevaar dreigt vanuit het gebrek aan middelen en kennis om de juiste investeringen te doen die indirect de voedselveiligheid bij de boer kunnen borgen. De prijsdruk vanuit de retail is hier als kernoorzaak aan te wijzen, ondanks de hardnekkige ontkenningen door Marc Jansen van het CBL. De boer krijgt schrikbarende lage prijzen voor zijn producten.

Risico 8: De drankensector en de ontbrekende ingrediënt declaratie

De etikettering van alcoholhoudende dranken zoals wijnen en gedestilleerd is ronduit een puinhoop.

1811 De etikettering van alcoholhoudende producten nog steeds een puinhoop

Het enige dat op het etiket vermeld dient te worden is het alcoholgehalte, de inhoudsaanduiding, de naam van de producent en eventueel de vermelding van een allergeen zoals sulfiet in de wijn. Geen ingrediënten declaratie, voedingswaarde wijzer of nuttige informatie. Het lijkt wel dat alles maar toegestaan is mits er geen giftige stof in verwerkt wordt. Beerenburg bijvoorbeeld, bevat snel 71 kruidensoorten. Hoe beheersbaar is dat? Welke aromastoffen worden er in Limoncello’s gebruikt en zijn de gebruikelijke fungicide stoffen wel uit de citroenschil gehaald zoals Imazalil, propiconazol of thiabendazol, pyrimethanil?

Risico 9: Gechloreerde import vanuit buiten de EU (Engeland bijvoorbeeld)

Daar mag de chloorkip nog wel op de markt gebracht worden. Hoera, leve de Brexit! De mutagene chloorpropanolen vliegen ons straks om de oren. https://www.scientanova.com/2015/06/14/1512-chloorkip-is-een-levensgevaarlijk-voedingsmiddel/

Risico 10: Schimmelinfecties in de luchtwegen en lichaam

De Covid-19 pandemie heeft pijnlijk duidelijk gemaakt hoe kwetsbaar onze longen zijn. Transplantatie is (nog) niet mogelijk en het levert veel terminaal ongemak op. Wij mogen best wat voorzichtiger zijn met onze longen. Schimmelinfecties kunnen zowel beroepsmatig als in de privé sfeer opgelopen worden. Wij gaan het rijtje af:

Ꙭ De champignonkwekers long is een astmatisch verschijnsel dat optreedt als gevolg van een allergische reactie op het inhaleren van het resterende schimmelstof dat vrijkomt bij de be- en verwerking van champignon aarde. Zelfs bij gedode schimmels kan dit tot een hevige reactie leiden en de werknemer arbeidsongeschikt maken.

Ꙭ De popcorn long is een ziekte die in de VS vaak blijkt voor te komen bij werknemers die met de geconcentreerde aromastoffen zoals diacetyl werken waarmee de Amerikaanse popcorm uitbundig wordt gearomatiseerd.

Ꙭ Eczeem aan de handen maakt iedere werknemer in de voedingsmiddelenindustrie arbeidsongeschikt. Dit kan veroorzaakt worden door het uitbundig gebruik van alcoholhoudende desinfectiemiddelen waar geen beschermend vet aan is toegevoegd. Tijdens de Covid-19 pandemie werd iedereen doodgegooid met desinfectiemiddelen die zo goedkoop mogelijk gemaakt werden. Ethanol, water en 3% aceton klaar. Het systematisch ontvetten van de huid verzwakt het natuurlijke afweersysteem zodat de schimmels die altijd op de huid aanwezig zijn kunnen toeslaan. Als de vellen van de handen afgetrokken kunnen worden, is de ellende niet meer te overzien en moet de werknemer ander werk gaan zoeken.

Ꙭ Het vuilnismannen syndroom is vaak onbekend. Werknemers die steeds in een omgeving werken vaar veel levende schimmels in de lucht zweven kunnen die diep in hun longen krijgen met allerlei vage klachten tot gevolg. Denk hierbij aan de vuil ophaaldiensten, de verwerkingsstations van plastic afval waar alle schimmelige lucht uit de verpakkingen geperst worden tot een handige baal. Kortom, overal waar organisch afval in grote hoeveelheden verwerkt wordt.

Risico 11: Het palmolie probleem

Dit is het goedkoopste vet dat voor de voedingsmiddelenindustrie beschikbaar is. De meeste consumenten willen dit vet weren om milieuredenen. Het zou de Orang Oetans in Borneo schaden en dergelijke. Hierop is een belangenbehartigers club in het leven geroepen dat zich RSPO (Rondtable on Sustainable Palm Oil) noemt. Of dit werkt weet ik niet. De chloorverbindingen die om onverklaarbare redenen in de olie terechtkomen zou de werkelijke reden moeten zijn om deze goedkope meuk te weren. Kennelijk gebeurt er iets in de productieketen waardoor chloorverbindingen in en op het product terechtkomen. Zoutzuur? Chloorhoudende desinfectiemiddelen? Bemesting? Dit lijkt een groot geheim te zijn. Het gevaar van deze chloorverbindingen in vet is dat bij verhitting de zeer giftige chloorpropanolen ontstaan.

Risico 12: De onbestuurbaarheid van de EU neemt apocalyptische vormen aan. Niets lijkt stroperiger dan de EU besluitvorming en bij ieder optreden van een EU parlementariër is de gewichtstoename zichtbaar. Het vetorecht van iedere lidstaat zorgt ervoor dat de regelgeving zeer los in elkaar gezet is. Een klassiek voorbeeld is de EU verordening ‘consumenteninformatie’.  Deze schrijft voor wat op een etiket van een voedingsmiddel gezet moet worden. Hier hebben wij ooit ruim 20 gaten kunnen vinden. https://www.scientanova.com/2016/05/04/1609-verordening-11692011-consumenten-informatie-brussels-broddelwerk/

Nog steeds mag ieder lidstaat haar eigen regels hanteren en daarop handhaven. Een Belgische frituurkraam kan zijn pan tot 180^oC opstoken en een Nederlandse collega krijgt een boete als hij boven de 175^oC frituurt. In Frankrijk en Spanje mag gesneden groente nog vrolijk met chloorverbindingen gedesinfecteerd worden en in Nederland is deze vorm van decontaminatie (terecht) verboden. Het Europese Parlement wisselt voor vergaderingen steeds van Straatsburg naar Brussel en dat kost maar liefst 0,1% van de totale EU begroting! Een mogelijk besluit om Brussel als hoofdstad te kiezen wordt uiteraard gevetood door Frankrijk. Dat alle wetgeving en officiële stukken in 24 talen vertaald moeten worden is slechts een detail.

Risico 13: Het klimaat

Dit is voor veel bedrijven een miskend gevaar. Jaarlijks sneuvelen records voor wat betreft temperaturen, neerslaghoeveelheden en orkaankracht. Het klimaat wordt ook meer onvoorspelbaar zodat de primaire producenten soms voor onverwachte problemen staan. Het vervroegen van het moesson seizoen met 4 weken betekent een ramp voor de Afrikaanse pindaboeren bijvoorbeeld die de verse oogst juist in de open lucht willen drogen. Schimmelrisico’s tot gevolg. Koffie, pistache noten, cacao en vooral graangewassen zijn erg gevoelig voor ongecontroleerde klimaatvochtigheid.

Risico 14: Opkomend protectionisme/nationalisme

Het gesteggel om de leveringen van de Covid-19 vaccins van diverse landen zijn hier een goed voorbeeld van, met als gevolg dat de arme landen zich achter aan de rij kunnen aansluiten. Bij voedselschaarste zal eenzelfde mechanisme gaan optreden. We hebben gezien hoe makkelijk men, in de EU nota bene, de grenzen om wat voor reden dicht kan gooien. Hier moet de voedingsmiddelenindustrie proactief hun VACCP (Vulnerability Analysis Critical Control Points) plannen gaan bijstellen.

Risico 15: Gebrek aan competenties en daardoor effectief toezicht door de Voedsel en Waren autoriteiten.

Niet alleen onze eigen NVWA heeft zich zeer stil gehouden tijdens de Covid-19 pandemie maar in elk land zijn de handhavingsprioriteiten verschoven lijkt wel. Goede handhaving blijft noodzakelijk anders wordt het een puinhoop. Het verontrust mij in hevige mate dat er geen grote voedselschandalen uitgebroken zijn tijdens de pandemie die ongeveer duurde van maart 2020 tot en met juni 2021. Verder blijf ik erop hameren dat hun basiscompetenties, vooral op inhoudelijke kennis van onze voedingsmiddelen ernstig tekort schieten. Het is altijd beter om aan het begin de ellende te corrigeren in plaats aan het eind van de keten als de schaal enorm in omvang is toegenomen. Hierdoor ontstaat het fenomeen dat een controleur alleen maar KIJKT en niets ZIET. Dit zijn twee belangrijke componenten voor de rampenformule. Het is niet aannemelijk dat alles van een leien dakje loopt en dat er geen ‘foutjes’ meer gemaakt worden. De competenties die naar mijn mening onvoldoende zijn ontwikkeld bij de NVWA zijn:

• Grondstoffen en de eigenschappen
• Technologie van bewerkingsprocessen
• Additieven

Ꙭ Het risicomijdend gedrag van de ambtenaren en politici
De kernoorzaak van dit gedrag vindt zijn oorsprong in de angst voor politieke consequenties en de mogelijke verstoring van het carrière pad. Vooral politici en hoge ambtenaren die lang op hun post kunnen blijven zijn uitstekende jongleurs en lijken wel haast bekleed met teflon.

Het Informatieblad 85 (interpretatiedocument microbiologische criteria) van 36 kantjes dat uitgegeven is door de NVWA vormt een duidelijke illustratie dat wij het beste jongetje van de klas willen zijn en 0,00% risico willen nemen. Terwijl de EU regelgeving Vo 2073/2005 (inzake microbiologische criteria voor levensmiddelen) de lading over de beheersing van o.a. Listeria monocytogenes ruimschoots dekt en slechts 26 kantjes telt. Dit heeft tot gevolg dat men als een bezetene microbiologische testen moet laten uitvoeren zonder de werkelijke risico’s per bedrijf in kaart te brengen.

Het schoorvoetend opheffen van de Coronamaatregelen anno maart 2021 is hier ook een goed voorbeeld van dat de Nederlandse schatkist alleen al  naar schatting eventjes € 26.000.000.000 gekost heeft. Dit is € 1,530 per inwoner. Tel de cumulatieve economische schade voor de komende vijf jaar hierbij op. Die is naar schatting driemaal zo hoog.

Risico 16: Ondeskundige politici en de vier jaarlijkse stoelendans op de ministeries. Ieder kabinet levert weer een andere bestuurder op die een heel Ministerie, lees ambtenaren apparaat gaat trachten te leiden. Er wordt meer naar het politieke kleur van het bewindspersoon gekeken dan naar het gezonde verstand. Ik ben van mening dat er vanuit vakmanschap een Ministerie bestuurd dient te worden en niet vanuit politieke achtergrond.

Risico 17: Gebrek aan interesse en prioriteit voor voedselveiligheid vanuit de politiek. De talrijke  naamsveranderingen van de Dienst bevestigt mijn vermoeden:

• Keuringsdienst van Waren 1893 – 1990
• Inspectie Gezondheidsbescherming/Keuringsdienst 1990 – 1998
• Voedsel en Warenautoriteit1998 – 2012
• Nederlandse Voedsel en Waren autoriteit 2012 tot heden

De politiek heeft er ook een stevig handje om namen te veranderen en haar werkwijze voor het publiek volkomen duister te maken. Dit zijn de ministeries die de handhavende Dienst hebben mogen aansturen:

Landbouw, Nijverheid en Handel 1905 – 1922
Binnenlandse Zaken en Landbouw 1922 – 1935
Landbouw en visserij 1935 – 1944
Handel, Nijverheid en Landbouw 1945
Landbouw, Visserij en Voedselvoorziening 1946 – 1959
Landbouw en Visserij 1959 – 1989
Landbouw, Natuurbeheer en Visserij 1989 – 2003
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 2003 – 2010
Economische Zaken, Landbouw en Innovatie 2010 – 2012
Economische zaken 2012 – 2017
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 2017 – heden

Risico 18: Duale aansturing van de NVWA

Er zijn nu twee Ministeries die aan de knoppen mogen draaien. Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit en Ministerie van Volksgezondheid. Dit leidt tot onnodig verlies van daadkracht als gevolg van het inefficiënt verschuiven van dossiers van het ene bureau naar het andere.

Risico 19: Globalisering van de handel en vrij verkeer van goederen in de EU

Handelaren werken vaker in het weekend door dan veel Rijks dienaren die vanaf vrijdagmiddag de telefoon uitzetten. Een foute vrachtwagen die uit Portugal om vrijdagmiddag 16.00uur vertrekt is maandagochtend om 9.00uur al 4.500km verder in Lapland zonder dat de deur van de vrachtwagen open is geweest voor controle.

Risico 20: Desinteresse voor veilig voedsel van de consument

De consument gaat steeds verder van het voedsel af staan en wordt snel beïnvloed door de massieve reclamecampagnes van de multinationals die gesteund door de gammele EU regelgeving vaak wat aanklooien met ons voedsel. Men koopt vooral op prijs, gemak en of het lekker smaakt. Verder gaat de interesse niet. De doorsnee consument gaat ervan uit dat ieder kropje sla door een inspecteur van de NVWA is gecontroleerd. Niets is minder waar. Er worden slechts steekproeven genomen die soms zéér wijde mazen hebben. Verder wordt het televisieprogramma ‘Keuringsdienst van Waarde’, zeer vaak vergeleken met de ‘Keuringsdienst van Waren’. “Uh, zijn dat twee verschillende organisaties dan?” hoor ik dan.

To appreciate nonsense it requires a serious interest in life
Gelett Burgess
(Amerikaans kunstenaar, auteur en humorist  1866 – 1951)