Ja zegt Velzeboer! De WHO wees haar toehoorders op dit gevaar bij monde van de directeur generaal Margaret Chan tijdens een conferentie in Singapore op 13 oktober 2011. In feite noemt zij allerlei zaken die zo oud zijn als de weg naar Rome. Iedere idioot weet toch dat naarmate er meer door ‘derden geproduceerd’ voedsel gegeten wordt, het risico automatisch toeneemt? Vroeger, toen iedereen zijn eigen voedsel verbouwde en bereidde waren de risico’s beperkt tot de eigen stommiteiten van diegene die achter de pannen stond. In onze moderne tijd zijn wij in hoge mate afhankelijk geworden van wat een ander ons voorschotelt. Momenteel is ruim 90% van ons voedsel ‘door derden bereid’. Slechts een enkeling heeft producten uit eigen tuin, laat staan dat het vlees in eigen beheer geproduceerd wordt.
Deze zwart beschimmelde cashewnoten zijn in Vietnam gewoon te koop voor weinig geld. Levensgevaarlijk om te eten! Een creatieve technoloog kan deze noten mooi bleek maken en stoffen toevoegen zodat een laboratorium de mycotoxinen moeilijk kan vinden.
Wie eet er nog het hele jaar door appels uit eigen tuin?
Het echte gevaar zit hem in importvoedsel
In mijn interview op BNR nieuwsradio op donderdag 13 oktober 2011 om 15.10 heb ik een paar antwoorden op de bovenstaande vraag gegeven.
Voedsel uit het buitenland kan aan zeer wisselende veiligheids risico’s onderhevig zijn. Het meest tot de verbeelding spreekt het voorbeeld van de boer die zelfs zijn eigen etiketten niet kan lezen van zijn gewasbeschermingsmiddelen. Hij kijkt gewoon wat zijn buurman doet, die net de ‘Landbouw Libelle’ gelezen heeft. In Nederland vormt het vakblad ‘De Boerderij’ een veilig platform waar een boer zijn actuele kennis vandaan haalt. Omwille van de grote economische belangen wordt de handel op een ongezonde wijze gestimuleerd om de buitenlandse controleurs de andere kant uit te laten kijken.
De onderbetaalde boer
Niet alleen de Nederlandse boer, maar ook zijn buitenlandse collega wordt in dit opzicht zwaar onderdrukt. De kiem voor een voedselveiligheidsramp is snel gelegd. Een bekend voorbeeld was de verontreiniging van een vitamine E preparaat medio 1990 door PAK’s (Polycyclische Aromatische Koorwaterstoffen). De producenten van het sesamzaad uit de Andes hadden een goedkopere en dus betere methode gevonden om de zaden te drogen en gebruikten hiervoor de uitlaatgassen van de dieselgeneratoren.
Aziatische creativiteit
De Aziatische risico’s van de kweekvissen zoals Pangasius en Tilapia zijn aanzienlijk. Zelfs wanneer de Nederlandse importeur zijn partijen nauwkeurig onderzoekt blijft het toch mogelijk dat er zeer vreemde chemische afwijkingen te constateren zijn. De Chinezen hebben hun zuivelindustrie met het Melamine schandaal duidelijk op de kaart weten te zetten. Ik denk niet dat een Aziaat snel zijn leven betert. Daarvoor zijn de economische belangen veel te groot.
De steekproefcontroles van onze eigen nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit zijn nooit waterdicht. De argeloze consument denkt dat ieder product in handen is geweest van de controleurs. Dat is lang niet altijd het geval. De handel in voedingsmiddelen is tien maal sneller dan de controlerende instanties.
Hoe verlopen de controles in het buitenland?
Op z’n zachtst gezegd zéér steekproefmatig. Voor bepaalde producten, zoals vlees en vis verleent onze nVWA een export vergunning aan het exporterende land nadat hun eigen Voedsel en Waren Autoriteit of wat daarvoor doorgaat bij controle in orde bevonden is. Dergelijke ‘officiële’ EU delegaties worden met alle égards ontvangen, mogen de zoveelste onderminister van landbouw een hand schudden, rijden rond in zwarte auto’s met veel vlaggetjes erop en gaan van het ene feestelijke onthaal naar het andere. De fotografen maken overuren.
Mijn advies luidt steevast aan de importeurs, dat ze zélf een kijkje moeten nemen, hun eigen ter zake deskundige gids meenemen, eigen hotel, vervoer en maaltijden regelen en een week eerder komen dan gepland. Pas dan komt de harde waarheid boven water. ‘Meneer, wij krijgen nóóit dit soort vragen!’, luidde de verbaasde uitroep van menig Vietnamese Pangasius producent toen wij daar in 2010 een voedselveiligheids inspectie uitvoerden.
De import grensposten van de EU zijn zo lek als een mandje
In nVWA taal heten die import grensposten BIP’s, Border Inspection Posts. (Erkende Buitengrens inspectieposten) Dit zijn goedgekeurde plaatsten waar goederen, benoemd per categorie de EU binnen mogen komen via het water, lucht of over de weg. Eenmaal binnen de EU is vrij verkeer mogelijk tot voorbij de poolcirkel (Finland) toe! Er moeten controlefaciliteiten bij de BIP aanwezig zijn en vooral controleurs die verstand van zaken hebben. Voor wat betreft de Nederlandse BIP’s heb ik het volste vertrouwen maar voor de plaatsen Peplos in Griekenland of Albita in Roemenië (bij de grens met Moldavië!) houd ik ernstig mijn hart vast. Malafide handelaren en importeurs kennen deze lekken maar al te goed. Het is een groot publiek geheim dat de haven van Antwerpen iets gemakkelijker met de controles om gaat dan de Rotterdamse haven bijvoorbeeld. Je hoeft daarvoor niet naar Albita, Genua, of Marseille uit te wijken. Dit is een macaber spel dat met onze voedselveiligheid gespeeld wordt. Gelukkig kent Europa het RASFF systeem, Rapid Alert System for Food and Feed. Dit is een Europees waarschuwingssysteem dat opgezet is om direct de misstanden te rapporteren die bij een of andere BIP is geconstateerd. Ook hier wordt de consument in de waan gelaten dat ieder doosje streng gecontroleerd is. Over de zeer wijdmazige steekproeven wordt uiteraard geen woord vuil gemaakt.
Mijn gazonnetje heb ik inmiddels laten omploegen. Ik denk dat ik mijn geluk eens ga beproeven met wintertarwe. Die kan goed tegen de vorst. Dat heeft een bevriend landbouwer mij verteld.