Op zaterdag 15 maart 2014 heeft de Nederlandse kijker tijdens een uitzending van KASSA! kennis kunnen nemen dat er een bedwelmingsmethode ontwikkeld is voor vers gevangen vis op volle zee.  Het is het resultaat geweest van een onderzoeksproject, dat de projectnaam PALSED draagt  dat in april 2010 gestart is, waarvan de eerste fase succesvol is afgesloten in 2013. Dit project is mede gefinancierd uit het Visserij Innovatie Fonds en is voortgekomen vanuit initiatieven vanuit de platvissector zelf. De resultaten van PALSED vormen een belangrijk startpunt voor een moderne procesvoering in de visserij waarbij niet alleen voedselveiligheid maar ook dierenwelzijn centraal staan. Er is een bedwelmingsapparaat ontwikkeld dat te gebruiken is voor kabeljauw, schol, tong, tongschar en tarbot. Een beetje jammer was dat Stichting Wakker Dier niet goed op de hoogte was van de uitkomsten en de publicaties hierover niet goed gelezen hebben. Intussen is wel een actie opgestart om te pogen de Nederlandse visserij in een kwaad daglicht te stellen. Ik ben van mening dat men eerst het huiswerk goed moet doen eer er iets geroepen wordt. Iets wat dergelijke pressiegroepen nu eenmaal graag doen.

Bij het elektrisch bedwelmen worden de vissen op een stalen band aangevoerd waar ze onder stroomvoerende lepels getransporteerd worden. Deze bevinden zich onder de blauwe beschermkap. Doordat ze meerdere rijen lepels passeren bedraagt de verdovingstijd meerdere seconden.

De ongenuanceerde acties omtrent de plofkip en het varken slaan wat mij betreft de plank compleet mis omdat men zich nauwelijks verdiept waar en hoe precies er mogelijke dierenkwelling plaatsvindt. Niet op de boerderij in ieder geval. Dit even terzijde.

Er zijn meerdere soorten visserij waar de elektrische bedwelmingsmethode toegepast kan worden
De platvis en kabeljauw visserij gebruikt voornamelijk sleepnetten die over de bodem of licht zwevend voortgetrokken worden. Wij praten over de boomkor- twinrig of bordenvisserij.
Haring en makreel werd vroeger met de zegenvisserij methode gevangen. Hierbij werd het net om de school heen gelegd, waarop de bodem dichtgetrokken werd. Tegenwoordig maakt men gebruik van de spanvisserij waarbij twee schepen een groot zwevend sleepnet voorslepen dat door de school heengetrokken wordt. De hoeveelheden die gevangen worden per trek zijn aanzienlijk hoger dan bij de platvisvisserij. Dit maakt het snel bedwelmen tot een grote uitdaging. Voor toepassing in de pelagische visserij, zoals haring en makreel moet vervolgonderzoek plaatsvinden.
De staandwantvisserij maakt voornamelijk gebruik van verticaal drijvende netten waar de vissen met hun kop in blijven steken tot het moment dat de visser ze verwijdert. Vrijwel alle vissoorten kunnen hiermee gevangen worden.

Onder de blauwe kap bevinden zich de stroomvoerende lepels waar de vissen onderdoor gaan. Hier vindt de feitelijke bedwelming plaats

De voordelen van bedwelmen op volle zee

• Het stuk dierenwelzijn speelt bij de ontwikkeling van deze techniek een belangrijke rol. Het is mogelijk om binnen 5 minuten nadat de netten aan dek zijn gebracht de vis bedwelmd te hebben
• De vis is bewegingsloos (er treden geen stuiptrekkingen meer op) en kan nauwkeuriger gepositioneerd worden voor de apparatuur die de vis verder verwerkt, zoals een stripmachine en in de haringvisserij de kaakmachine
• Een snel koelproces na het bedwelmen is inherent aan een goede bedwelming. Dit komt de houdbaarheid ten goede. Wij hebben in ons onderzoek kunnen vaststellen dat het begin van het bederfproces en de daarop volgende versnelde afbraakproces aanzienlijk vertraagd wordt als de vis snel naar 4^oC. teruggekoeld wordt. Wij hebben als voorlopige richtlijn aangenomen dat deze temperatuur binnen 15 minuten na het bedwelmen bereikt moet zijn

Er werden delen van een EO documentaire vertoond over de haringvisserij waarin duidelijk werd dat de haringvisserij een industrieel proces is aan boord en het er professioneel aan toe gaat. Het leegpompen van het net was duidelijk zichtbaar. Dit in tegenstelling tot het aan dek hijsen van zo’n net, dat vroeger plaatsvond en tot veel meer vissenbeschadiging leidde en uiteraard tot iets meer dierenleed. De boot was schitterend ingericht, veel roestvaststaal, goede koeling en de ruimte was erg sanitair ingericht. Het vormde een goede illustratie dat de Nederlandse visserij tot een van de meest innovatieve sectoren in de hele EU behoort, samen met de Noorse en Deense visserij.

Kan het dierenwelzijn in de pelagische visserij verbeterd worden?
Het apparaat werkt al goed voor de platvis en kabeljauw. Dat is bewezen door het PALSED onderzoek. Er komt nog een vervolgonderzoek deze zomer om aan boord van een vissersboot het bedwelmingseffect zoals dat destijds in het laboratorium vastgesteld is, daadwerkelijk overeenkomt met de praktijk.

Of de haringen lijden door de huidige wijze van visserij kan pas vastgesteld worden door aan boord een hersen- en hartfilm van een vis te maken. Dat is iets dat laat ik graag over aan de wetenschappers van het visserij onderzoeksinstituut Imares. Wat ik wel kan vaststellen is dat er aan boord van de vissersschepen veel verbeterd is ten aanzien van vroeger. De pomp en snelheid van verwerken zijn twee belangrijke verbeteringen. Het spartelen van een vis op dek hoeft niet per sé een teken van leven te zijn. Het kan ook een stuiptrekking zijn wat bij het slachtproces van runderen ook goed te zien is. Ook dit zal ter plaatste aan boord gemeten moeten worden. Dit is iets wat wij in het kader van ons vervolgonderzoek deze zomer willen gaan uitvoeren.

Direct na het bedwelmen is de vis, in dit geval een schol stijf. Onderzoek heeft uitgewezen dat het hart nog klopt en dat de hersenactiviteit geheel afwezig is

Kunnen haringen elektrisch verdoofd worden op volle zee?
Dit zal nader onderzocht moeten worden, net zoals dit gebeurd is in het PALSED onderzoek. De toevoer van de vissen zal zodanig moeten zijn dat de vissen allemaal dezelfde mate van bedwelming ontvangen. Als deze te kort is, dan komt de vis snel bij en als deze te lang is dan kunnen er beschadigingen optreden of kwaliteitsachteruitgang van verschillende aard. Samengevat kunnen de volgende onderzoeksvragen geformuleerd worden:

• De wijze van toevoer van de vis, enkelvoudig of met meerdere tegelijk
• Positionering van de vis, in een richting of willekeurig
• Bedwelmingsparameters vaststellen, zoals voltage, stroomsterkte en frequentie karakteristieken
• Nabehandeling van de vis waaronder de feitelijke dodingshandeling
• Vaststellen van kwaliteitsveranderingen, zoals structuur, smaak, houdbaarheid en uiterlijk

Zelf ben ik van mening dat er een goede kans is om in de pelagische visserij een acceptabele bedwelmingsmethode te ontwikkelen. Hoe snel onderzocht kan worden of bedwelming op volle zee mogelijk is, zal voornamelijk afhangen van de middelen die beschikbaar gesteld worden.

Waarom wordt het elektrisch bedwelmen niet sectorbreed ingevoerd?
Het is puur een centenkwestie. Het water staat de visserijsector momenteel tot ruim boven de lippen. De brandstofprijzen blijven stijgen, terwijl juist de visprijzen op de afslagen dalen. Vooral in de periode december 2013 tot nu (maart 2014) is de tendens dramatisch. Een compleet uitgerust bedwelmingsapparaat aan boord kost ongeveer € 100.000,00 per schip en er zal niet snel een bank te vinden zijn die dit financiert. Het zou de overheid sieren als er een garantiefonds komt waardoor de banken hun zekerheidsstelling kunnen regelen en hiermee kredieten kunnen verstrekken. Helaas lijkt het er meer op dat banken momenteel meer oog hebben voor hun eigen bonussen en marmeren paleizen.

Waarom is er niet eerder mee gestart met bedwelming van vis?
Zult u zich afvragen. Omdat de techniek om dit betrouwbaar te doen pas zeer recent is. De bedwelmingsapparatuur is pas in deze eeuw ontwikkeld voor de Noorse visindustrie en met name voor de kweekzalm. Deze techniek is zo succesvol gebleken dat de Noorse regering in 2013 deze methode van bedwelmen voor haar hele kweekvis sector verplicht heeft gesteld. In 2009 kregen wij de vraag vanuit de vissector  of wij geen onderzoek konden doen om een bedwelmingsmethode te ontwikkelen die aan boord van een krappe en stampende vissersboot betrouwbaar zou werken. Er was nog geen techniek voorhanden om op volle zee te bedwelmen direct na de vangst.
De maatschappelijke discussie omtrent dierenwelzijn is pas de laatste jaren meer naar de voorgrond gekomen. Hoe meer discussie over dit onderwerp is, hoe meer subsidiemogelijkheden er wellicht komen om deze onderzoeksprojecten uit te voeren.

Wanneer en hoe is het onderzoek uitgevoerd
Er heeft een verkennend onderzoek aan boord van een schip op de Noordzee plaatsgevonden van 6 tot 8 juli 2009. Er is toen gekozen voor koolzuur, 4 tot 8g/L opgelost in water als bedwelmingsmedium. De uitkomsten waren onbevredigend omdat bleek dat de visser er niet goed op deze techniek reageerden en dat koolzuur aan boord van een visserschip met diepgelegen vissersruimen een te hoog veiligheidsrisico voor de bemanning vormden.

Hierop is met het visserij onderzoeks instituut Imares overlegd en vrij snel kwamen wij tot de conclusie dat een VIP (Visserij Innovatie Project) aangevraagd moest worden om het onderzoek mogelijk te maken. Na uiteindelijke goedkeuring van het project PALSED zijn in 2010 op wetenschappelijke wijze de parameters vastgesteld voor een verdovingsapparaat. Hierop kon het pakket van eisen opgesteld worden voor de Noorse machinebouwer en is het apparaat eind 2011 besteld. In het voorjaar van 2012 is het apparaat aan boord van de PD147 De Enterprise geïnstalleerd en aan boord is het onderzoek in de praktijk voortgezet. In 2013 is een belangrijke aanpassing aan het apparaat uitgevoerd om de capaciteit te verhogen en in juni is het onderzoek afgerond en op 15 juni 2013 zijn op Urk de resultaten aan de visserijsector gepresenteerd. In het vakblad Visserijnieuws is een artikel verschenen op 21 juni 2013.

Welke acties dienen uitgevoerd te worden voor een sector brede invoering?

• Een actieve financieringsconstructie opzetten.
• Actieve promotie van diervriendelijke bedwelmingsmethode naar de consument toe
• Invoering van een keurmerk (de zoveelste) waarmee de consument duidelijk onderscheid kan maken en weet waarom hij een hogere prijs betaalt
• Vervolgonderzoek uitvoeren ter bevestiging van de gevonden onderzoeksresultaten op platvis en kabeljauw
• Vervolgonderzoek uitvoeren naar de bedwelmingsmethode voor de pelagische visserij
• Het apparaat verder ontwikkelen zodat deze compacter en goedkoper wordt

Ik ben voor een snelle aanpak van het onderzoek. Aan ons zal het niet liggen. Wij houden de lezer op de hoogte.

IJsbrand Velzeboer – Penvoerder PALSED project