Stof is niet alleen vervelend zichtbaar op je glazen salontafel thuis, maar voor de voedingsmiddelenindustrie kan het zeer vervelend zijn. Bacteriën liften graag mee op dat stof dat beslist niet steriel te noemen is. Het kiemgetal van een m₃ lucht bedraagt bij benadering 10.10³. In lekentaal uitgedrukt bevat een liter lucht 10 bacteriën. Daarnaast kan stof een hele vervelende samenstelling hebben. Denk even aan allergenen die vrolijk meekomen met het stof. Hooikoorts is een goed voorbeeld uit het dagelijks leven. De pollen of wel het stuifmeel van bepaalde gewassen, zoals grassen en andere bloeiende planten kunnen heftige allergische reacties veroorzaken waar beslist niet mee te spotten valt. Stuifmeel bevat eiwitten waar een hooikoortspatiënt zijn afweer systeem overgevoelig op reageert. De reactie kan variëren van rode vlekken in de hals tot grote benauwdheid.

Deze afvalbak is het begin van (schimmel) stof ellende

In de voedingsmiddelenindustrie kent stof drie grote nadelen:

1. Bacteriologische besmetting van met name naakt product
2. Allergenenbesmettingsrisico door bijvoorbeeld stof van bloem
3. Algemene vervuiling van de eindverpakkingen bijvoorbeeld gedurende de opslag

Wij komen regelmatig stoframpen tegen in de voedingsmiddelenindustrie en men vraagt zich tegelijkertijd af hoe het komt dat de houdbaarheid van het product zo beperkt is of dat het product al voor het verstrijken van de THT datum al beschimmeld is.

Zo hebben wij in een botermakerij, dat last had van boterzuur besmetting gewezen op de houtwol cementplaten aan het plafond die als geluiddemping dienden op het product. Onbegrijpelijk dat het COKZ dit tot op de dag van vandaag nog steeds accepteert overigens.

Dan de legendarische heftruck die door de high care ruimte toeterend rondscheurt.

Printers, bureaus met stapels papier, volle afvalbakken, verkeerde bedrijfskleding, stofproducerende buren zoals een houdzagerij of een betoncentrale of erger nog een mengvoederbedrijf. Dit zijn allemaal makkelijk op te sporen bronnen die het niet eens noodzakelijk maken om een dure stofmeting uit te voeren. Later kan het eventueel wel om de genomen maatregelen te kunnen valideren.

Steriele lucht kan ook best veel last veroorzaken. Een UV behandeling is lang niet voldoende om de problemen te voorkomen.  Bij een composteerbedrijf voor champignonaarde hebben wij in het stof nauwelijks bacteriën gevonden. Echter de hoeveelheid steriel schimmelstof bevat dermate veel allergene stoffen dat hierdoor gemakkelijk een champignonkwekers long uit kan ontstaan. Na een dag meten konden wij duidelijk het effect aan onze eigen longen merken. Je voelt je een beetje professioneel beroerd. Deze besmetting wordt ‘bio burden’ genoemd. Vrij vertaald: een belasting door organisch materiaal.

Hoe kan ik de hoeveelheid stof in de lucht meten?
Die vraag kregen wij een paar jaar geleden van een bedrijf die het jaar ervoor drie kostbare adviesbureaus hun tanden er op stuk hadden laten bijten zonder enig resultaat.
Wij kozen voor een simpele en goedkope oplossing om het stof te meten in de luchtstroom van 180m₃ per minuut bij een temperatuur van 85^oC.
Daarbij wilden wij meteen een oorzaakanalyse maken om te bepalen waar precies het stof vandaan kwam. Wij wilden weten of dit vloerstof was dat een hoog asgehalte heeft (cement) of uit het proces kwam dat een hoog eiwitgehalte heeft. Hiervoor moest dus de chemische samenstelling bepaald worden. Dit betekende dat er voor een laboratorium voldoende stof gevangen dient te worden. Minimaal 10 gram.
Wij kozen voor de stofzakmethode. Het was niet zomaar een stofzak maar een HEPA zak. Dit is de afkorting van High Efficiency Particulate Air. Kortweg fijngefilterde lucht. Waarbij men bij benadering 99,8% van alle stofdeeltjes die groter zijn dan 0,1m worden uitgefilterd.  (Een HEPA klasse van minimaal E12.) Een tienduizendste millimeter. Micro-organismen zijn ongeveer een duizendste millimeter groot en virussen ongeveer tienmaal kleiner. Dit was voor ons het uitgangspunt.

Hoe ziet onze stofmeter eruit?
Wij hebben hiervoor een Miele stofzuiger verbouwd waar een Hepafilter in zit. Het moet absoluut een nieuwe stofzuiger zijn omdat het stof van een vorige meting er nog in kan zitten zodat het moeilijk wordt om een betrouwbare chemische analyse te maken van het stof. De meeste kwaliteitsstofzuigers hebben een thermische beveiliging die de motor uitschakelt als de temperatuur te hoog wordt. Dit is de zogenaamde clixon. Die hebben wij moeten overbruggen omdat de warme lucht van 85 graden ervoor zorgde dat de stofzuiger na twee minuten al afsloeg. Als extra veiligheidsmaatregel hebben wij een brandblusser aangeschaft en de werkinstructie van de medewerker aangepast zodat de stofzuiger nooit onbewaakt draaide.
De stoffilters hebben wij in bulk aangeschaft, zodat de samenstelling onderling niet teveel verschilde. De verbazing van de winkelier was groot toen wij honderd zakken bestelden. “U gaat zeker een grote verbouwing uitvoeren” luidde zijn verbaasde commentaar.
Na het uitrekenen en kalibreren van het aanzuigdebiet van de stofzuiger kon er gemeten worden.  Wij hebben het chemisch laboratorium behoorlijk op z’n kop gezet toen wij met tien ogenschijnlijk lege stofzakken aan kwamen zetten met het verzoek om hier het eiwit, vet en asgehalte van te bepalen. Het uitkloppen van de zak had geen enkele zin omdat veel stof in de poriën zit. De hele zak moest bij het lab in de mixer verdwijnen. Een serie ongebruikte zakken werden gebruikt voor de nulmeting. Hierdoor was het mogelijk om de werkelijke chemische samenstelling van het stof te bepalen dat wij opgevangen hadden.

Deze scheidingscycloon had dermate veel aankoeking aan de wand dat van een goede werking nauwelijks sprake was. Er werden ook beschimmelde resten aangetroffen, zodat de voedselveiligheid meteen in het geding was. Dit apparaat was nodig toe aan een grondige schoonmaakbeurt

Welke conclusies konden wij trekken?
De stofconcentratie van 0,3g per m₃ is kolossaal te noemen bij een luchtstroom van 180m₃/min.. Iedere minuut ging er dus 54 gram stof de luchtwasser in. Het eiwitgehalte van het droge stof bedroeg ongeveer 30% dus het was gewoon een feest in de luchtwasser. Er werden immers genoeg voedingsstoffen aangevoerd.  De oplossing was betrekkelijk simpel. De luchtcyclonen werden inwendig gereinigd, zodat de wanden weer perfect glad waren en daardoor meer stof afgevangen werd en er werd een natte spoeltrap geïnstalleerd voor de luchtwasser zodat er alleen maar substraatvrije lucht door de natte wasfilters geblazen werd. Hiermee werd de levensduur van de contactelementen verlengd van 2 maanden naar drie jaar. Een besparing van een slordige € 240.000 over die periode.

Intussen hebben wij een ruime keus aan stofzuigers op kantoor. De vloeren zijn altijd brandschoon.