In een vorige column 1430 hebben wij een analyse gemaakt over de waanzin van het doordraaien van onze agrarische producten en dat het feitelijk beter zou zijn de hele tussenhandel weg te laten die de geldstroom van de consument naar de boer of visserman in hoge mate blokkeert. Die tussenmoot eruit halen is niet onmogelijk maar ik zet graag wat kanttekeningen op een rijtje om alle risico’s goed voor het voetlicht te krijgen. Alles lijkt altijd simpeler dan menigeen denkt. Daar kom ik ook vaak achter als ik een nieuw boos plan aan het uitwerken ben.

Nederland is nu eenmaal een land dat barst van de regeltjes en de handel in niet eenvoudige agrarische producten zoals eiwitten van dierlijke oorsprong als vis vallen hier zeker onder.

Nederlandse vissers ‘oogsten’ hun vissen op een iets meer professionele manier dan hun Vietnamese prutviscollega’s. Zij hebben meer papieren op zak dan de Aziaten.

De visserman die vis rechtstreeks vanaf de boot of schuur verkoopt
De initiatieven die in Stellendam en op Urk ontplooid worden zijn prima. De consument koopt superverse vis rechtstreeks bij de vakman en krijgt een stoot stoere zoutwaterverhalen mee. De emotie komt weer terug in het product en leeft heel sterk tot aan de vork van de consument toe. Dit is het mooie nieuws. Ik krijg wel water in mijn schoenen als ik lees dat de verkoop vanuit de loods plaat svindt. Dit is vragen om trammelant met de NVWA. Dat kan niet zomaar, zeker als de verkoop zich verder uitstrekt dan familieleden. Graag zet ik een paar zaken op een rijtje om dit initiatief verder te ondersteunen en om te voorkomen dat het boetes gaat regenen. Wij moeten het CJIB in Leeuwarden een beetje ontlasten.

Welke voordelen biedt de kostbare tussenhandel?

• Deze ontzorgt de producent van de primaire producten. De visserman heeft er geen omkijken meer aan zodra hij de viskisten op de kade zet
• De tussenhandelaar zorgt voor de afzet en de distributie. Dit netwerkje moet niet onderschat worden. Het betreft veelal vaste afnemers van veel handelaren. Het biedt ook voordelen voor de inkopers want zij hoeven maar met één persoon te onderhandelen en niet met tien vissers bijvoorbeeld
• De handelaar draagt het risico van de afzet. Een ervaren handelaar weet deze risico’s tot een minimum te beperken. Er zullen best wel wat partijen gedumpt moeten worden of voortijdig bederven. De handel rekent voor dit verschijnsel een forse vergoeding. Hij dekt zich in tegen dergelijke risico’s ten koste van de opbrengst van de producent. Tja, dan rijst de vraag wat redelijk is. Daar gaan juist de discussies over en zijn ook de reden van deze initiatieven.

De visserman valt onder de warenwettelijke regels.
Artikel 1, lid 1 onder d. vermeldt dat als je waren verhandelt dit ondermeer inhoudt: het te koop aanbieden, uitstallen, tentoonstellen, verkopen, afleveren of voorhanden of in voorraad hebben van een waar.
De eerste vraag van een controleur van de NVWA luidt altijd: “Is de voorraad bestemd voor de handel meneer?” Als hij ter plaatste ziet dat er verkocht wordt, dan stelt hij die vraag niet eens meer. Er is een manier om hier onderuit te komen door te verklaren dat alles voor privégebruik is. Tja, dat wordt lastig als je 500kg verpakte vis in de vriezer hebt liggen. Dan moet de visserman uit gaan leggen dat hij een erg grote familie heeft. Niet ongebruikelijk op Urk overigens.

Verder moet de visserman voldoen aan Paragraaf 4 van het Warenwetbesluit hygiëne van levensmiddelen waar het volgende wordt vermeld:
§ 4. Rechtstreekse levering van kleine hoeveelheden primaire producten door de producent
Artikel 7
1. De rechtstreekse levering, door de producent, van kleine hoeveelheden primaire producten aan de eindverbruiker of de plaatselijke detailhandel die rechtstreeks aan de eindverbruiker levert, bedoeld in:
a. artikel 1, tweede lid, onder c, van verordening (EG) 852/2004; en
b. artikel 1, derde lid, onder c, van verordening (EG) 853/2004;
geschiedt op zindelijke wijze en zodanig dat:
1°. geen verontreiniging plaats kan hebben met zodanige hoeveelheden van stoffen dat zij uit het oogpunt van de gezondheid van de mens schadelijk kunnen zijn, of met organismen of virussen die onder redelijkerwijze te verwachten omstandigheden schadelijk kunnen zijn of worden; en
2°. onder 1° bedoelde organismen zich niet zodanig kunnen vermeerderen of zodanige toxinen kunnen vormen dat zij uit het oogpunt van de gezondheid van de mens schadelijk kunnen zijn of worden.

De vissers zullen hard moeten vechten om de marges op hun producten te vergroten. De reguliere vishandel zal niet direct alle medewerking verlenen

Wat moet de verkopende visserman zelf regelen?
Het meest simpele is om een hygiënecode aan te schaffen. Dit is een boekwerkje dat weinig kost en hem in staat stelt volgens de verplichte HACCP regels producten rechtstreeks te verkopen. Deze is voorlopig nog te bestellen bij het Productschap Vis dat zichzelf aan het opheffen is. Wees er snel bij want tot 1 januari 2015 is dit mogelijk en dan moet men het een of ander aan het bedrijf gerelateerde instelling opvragen. Het kan een federatie of bond zijn. Kortom een belangenbehartiger van de sector zelf. Zie de volgende link: http://www.pvis.nl/handel/detailhandel/hygienecode/
In dit boekwerkje worden de regels keurig uitgelegd en precies verteld welke controle de verkopende visserman moet uitvoeren. Over het algemeen moet hij ingangscontrole uitvoeren en de bevindingen noteren, zoals de kwaliteit en vooral de temperatuur. Hij zal een schoonmaakplan moeten hebben en daadwerkelijk uitvoeren en aantekenen op een lijst. Verder zal de herkomst van de verkochte waar aangetoond moeten worden. Dit noemen wij traceerbaarheid. De vis moet ook correct gelabeld worden en klaar is Kees de visserman.
Het spreekt voor zich dat de opslag- en verkoopruimte ‘zindelijk’ moet zijn. Dus geen verkoop vanuit de nettenloods of schuur maar vanuit een winkelachtige omgeving.

Als de visserman zelf de vis in grotere hoeveelheden gaat bewerken, zoals fileren dan moet er een EU erkennings nummer aangevraagd worden. Een voorlopige erkenning aanvragen is redelijk makkelijk en daarna vindt er een controle plaats door de NVWA voordat het definitieve nummer verleend wordt.

Samengevat:

• Hygiëne code aanschaffen en ernaar werken. Eventueel Haccp plan schrijven.
• Ruimte inrichten voor verkoop
• Voor correcte etikettering zorgen
• Schoonmaakplan opstellen

Wat moet een visserman doen om grote hoeveelheden vis te verhandelen?
Dan is het een bedrijfsmatige aanpak en dan dient men een eigen voedselveiligheidsplan op te stellen dat gebaseerd is op de principes van HACCP. In zo’n geval is het verstandig om alle schakels van het proces erbij te betrekken. Dit houdt in dat het voedselveiligheidsschema begint bij de vangst van de vis tot en met het verkopen respectievelijk afleveren bij de winkel ervan. Er zijn genoeg voorbeelden in omloop die met geringe aanpassingen gebruikt kunnen worden door de visser die met de handel wil gaan beginnen. Voor ieder startend bedrijf is het lastig om een voedselveiligheidsplan op te bouwen volgens HACCP. Deze afkorting staat niet voor niets voor: Have A Cup of Coffee and Pray.

Wanneer moet een visserij bedrijf geregistreerd zijn?
Alle bedrijven die ‘iets’ doen met levensmiddelen en hun toeleveranciers. Als een bedrijf voedingsmiddelen verwerkt die niet erg veel risico opleveren is enkel registratie voldoende. Denk hierbij aan de kleinschalige aardappelhandel en een boer die spruitjes verkoopt aan particulieren. Deze bedrijven vallen onder de Warenwetbepalingen en kunnen in principe bezoek verwachten van een NVWA controIeur. Registratie is vrij eenvoudig en het formulier kan gedownload worden op de site van de NVWA: https://formdesk.minlnv.nl/kcdv/Registratie_04_digitaal_V2 Bedrijven die extra risico’s voor wat betreft voedselveiligheid met zich meebrengen dienen een EU erkenning aan te vragen.

Wanneer moet een bedrijf een EU erkenning (een ovaaltje) aanvragen?
Kort door de bocht gezegd dient ieder bedrijf dat ‘iets’ doet met eiwitten van dierlijke oorsprong een EU erkenningsnummer aan te vragen. Dit houdt in het fileren of zelfs panklaar maken van de vis in redelijke hoeveelheden. Dit laatste vormt vaak een punt van discussie die de ondernemer nooit wint. Ook wordt er gekeken naar de definitie eenvoudige handeling. Die mogen in een normale schone ruimte plaatsvinden. Als er meer met de vis gedaan wordt, zoals fileren, portioneren of inpakken dan zijn het geen eenvoudige handelingen meer en dienen deze in een bedrijfsruimte plaats te vinden.  Vooral haringkarren op de markt hebben veel ‘last’ gehad met deze regel. Door eerst een voorlopige erkenning aan te vragen kan men meteen beginnen met de activiteiten en later zal er een controle plaatsvinden voor de definitieve erkenning.

Moet de visverkoper gecertificeerd zijn?
Het is niet wettelijk verplicht maar wanneer er aan de supermarkten geleverd wordt is certificering bijna verplicht. De inkopers eisen dit gewoon. Er zijn diverse voedselveiligheidsschema’s voorhanden waarbij FSSC 22.000 de meest praktische is. De eisen van de voedselveiligheidsschema’s BRC of IFS zijn veelal hiervan afgeleid en vormen een nachtmerrie voor menig producent. Vrienden van mij zeggen dat deze laatste twee redelijk corrupt zijn en hun doel voorbij streven. Ook hiervan zijn genoeg goede voorbeelden voorhanden die snel genoeg aangepast kunnen worden naar de eigen situatie mocht een visserman willen voldoen aan de BRC eisen. Let op, er moet wel een zware verbouwing van de nettenloods plaatsvinden

Hoe zit het met de leveringen van de visserman aan de Horeca?
Sinds kort moet ook een leverancier hiervoor een erkenning hebben. Een ovaaltje dus. Veel handelskantoren hebben een EU ovaaltje.

Let op. Een niet erkend bedrijf mag niet aan een erkend bedrijf leveren!
Dit zou met zich mee brengen dat een klein fileerbedrijfje als een soort onderaannemer gaat werken voor een groot EU erkend bedrijf. Het is een beetje te vergelijken met het witwassen van zwart geld.

De sushi markt biedt veel kansen voor kwaliteits- vis uit de Noordzee. Zalm kleurt wel mooi in een sushi maar de smaak en kwaliteit laat vaak veel te wensen over

Coöperaties of producenten organisaties moeten het initiatief nemen!
Hierdoor ontstaat er voor de afnemers een interessant volume en kunnen de overhead kosten belangrijk gereduceerd worden. Denk maar aan de certificering en het voldoen aan de hygiëne eisen die nu eenmaal hand in hand gaan met het veilig omgaan met kwetsbaar maar zeer gezond voedsel zoals vis!

Waar een wil is, is een weg.
Of die begaanbaar is, is de vraag.