De consument wordt bijna wekelijks opgeschrikt door alarmerende berichten van terugroepacties waarbij niet Listeria of kleine plasticdeeltjes de boosdoeners blijken te zijn maar allergenen die in ons voedsel zitten. Is het nu zo’n puinhoop geworden in de voedingsmiddelenindustrie? Het lijkt steeds erger te worden. Feit is dat het aantal terugroepacties dat gerelateerd is aan voedselallergenen explosief stijgt:
2013 – 5 stuks
2014 – 10
2015 – 40
2016 – 5 tot nu toe (eind maart 2016)
Een appel dat van een boom valt op een Lupinus Augustinus, mosterdplant (biobemester), tarwe of een sojaplant, kan maar liefst 4 allergenen bevatten. De groenteboer zal hier tureluurs van worden. Hoever moet de appelteler gaan? Alle appelen in een netje hoog boven de grond telen? Het heeft hier alle schijn van.
Wij praten ons voedselangst aan!
Het risico van een allergeen besmetting moet niet onderschat worden maar de paniekerige schrikreacties omtrent de allergeenvermeldingen in onze voedingsmiddelen slaan nergens op. Fouten worden overal gemaakt maar de consequenties van sommige fouten zijn dusdanig dat het wellicht verstandig wordt voor een bedrijf om het product assortiment of receptuur drastisch te veranderen. Farm Dairy bijvoorbeeld, heeft een recall voor haar kiezen gekregen (zie overzicht hieronder) van de rum/rozijnenvla. Een product waarvan minimale volumes geproduceerd worden. De winst over dit product is waarschijnlijk voor altijd verdwenen. Uit het assortiment halen kan niet omdat de afnemer de producent chanteert door te eisen dat dit niche product gewoon in het totale leverings assortiment valt.
De NVWA dient handhaving op de juistheid van etikettering prioriteit te geven!
Actief handhaven zal veel verantwoordelijke bedrijven dwingen om het aantal oorzaken van al deze recalls zo minimaal mogelijk te maken dan deze te registreren. Men lijkt hier meer belangstelling voor te hebben omwille van de mooie ‘ik ben het beste jongetje van de klas’ statistieken dan het verhogen van de prioriteiten om de etikettering van onze voedingsmiddelen op orde te krijgen. Hierbij dient men de naleving van EU verordening 1169/2011 en het daarvan afgeleide WIL actief te handhaven. Veelal kan men vanachter het bureau de nodige processenverbaal uitschrijven. Verder blijkt dat de ‘Dienst’ de informatie over deze recalls niet meer openbaar maakt. Nu hoeft men niet met allerlei productiedetails naar buiten te komen, voor zover men die snapt, maar het onthouden van gezondheidsinformatie over ons voedsel lijkt mij een grof schandaal.
Ik blijf benadrukken dat de producent primair verantwoordelijk is voor het op de markt brengen van veilig voedsel en niet de NVWA. Echter, als de handhavingsdruk schromelijk tekort schiet dan ontstaat er wel een verwijtbare situatie.
Een positieve ontwikkeling is dat de NVWA bezig is aan een artikel om de producenten te adviseren welke maatregelen men moet nemen als er een onvermeld allergeen in hun producten aangetroffen wordt. Ben reuze benieuwd naar de inhoud en de doorlooptijd is van dit artikel.
Naar schatting deugen 80% van de etiketten niet. In onze opleiding ‘Praktijktoepassingen in de Voedingsmiddelentechnologie’ geven wij de cursisten steevast een huisopdracht mee om 10 foutieve etiketten te zoeken. Het is verbazingwekkend te moeten constateren hoe gemakkelijk men deze opdracht kan voltooien na een kort rondje door de supermarkt.
Welke maatregelen kan de voedingsmiddelenindustrie nemen?
- 0,0 fouten maken
Dit is onmogelijk. Het streven er naartoe moet er wel zijn. Als een producent het risico op fouten tot 0,0 wil reduceren, dan moet men de tent gewoon sluiten. Dat is de enige mogelijkheid. Als een automobilist zijn risico op deuk in zijn auto tot 0,0 wil reduceren, dan moet hij doodeenvoudig de auto verkopen.
Een voedingsmiddelenfabrikant kan wel naar een foutloze productie streven. Daarvoor zijn talloze opleidingen, programma’s en systemen voor ontwikkeld. Japanse bedrijven kenmerken zich in hoge mate door hun haast ziekelijk streven naar perfectie. De vraag voor een doorsnee voedingsmiddelenfabrikant is of de beheerskosten wel opwegen tegen het risico dat men neemt.
- Verwijtbaar gedrag voorkomen
Belangrijk blijft de vraag of er niet sprake is van incidenteel of hardnekkig verwijtbaar gedrag. Als dit aangetoond kan worden dan leidt dit tot juridische aansprakelijkheid.
Dit zijn de voornaamste redenen van verwijtbaar gedrag:
- Corrupte management- en bedrijfscultuur
- Ontbrekende competenties in het bedrijf
- Toegeven aan ‘foute’ afnemers
- Recepturen vereenvoudigen
Hier valt het meeste voordeel mee te behalen. Er zijn soepfabrikanten die het presteren om 50(!) ingrediënten in de soep te gooien. Bedenk dan dat er zo’n twee leveranciers per ingrediënt zijn en dan is het afwachten tot er zich een ramp voltrekt. Productontwikkelaars menen dat hun succes vergelijkbaar is met de wet van Moore: Die voorspelde dat de vooruitgang van de computertechnologie te meten was aan de verdubbeling van de snelheid om de twee jaar. Het lijkt wel dat bij iedere receptuurverbetering het aantal ingrediënten verdubbelt.
In een eerdere column 912 van 23 april 2009, heb ik mijn oordeel gegeven over deze prut productontwikkelaars die niet het lef hebben om een recept vanaf een leeg velletje papier op te bouwen. Men blijft maar doorborduren (modderen in gewoon Nederlands) op bestaande receptuur.
Het lijkt er steeds meer op dat moderne voedingsmiddelen uit een reageerbuis komen. Jeneverbes, anatto, venkel, mosterd, kruidnagelen en kardomom zijn bijna niet weg te denken uit de orientaalse keuken . Heeft men daar geen last van allergische reacties? Vast niet.
- Het aantal samengestelde producten beperken
Dit zijn een van de verleidingen van een voedingsmiddelenfabrikant om het succes van van Melle te evenaren met de ‘uitvinding’ van Drop Mentos snoepjes in de 60-er jaren. Door rookworst te combineren met kaas introduceert een vleeswaren producent wel een geheel nieuwe allergeen in zijn productieapparaat. De kreet: ‘kan sporen van melk bevatten’ wil lang niet iedere marketing afdeling op alle andere labels hebben.
Wat is een voedselallergeen precies?
Dit is een grondstof of een stof die in zeer lage concentraties aanwezig is in een voedingsmiddel die soms heftige allergische reacties van het lichaam kunnen veroorzaken. Hoofdzakelijk komen deze reacties overeen met een soort afweer van het lichaam voor vreemde stoffen. Het lichaam reageert op een allergeen terwijl het een stof is waar het lichaam juist niet op moet reageren. Vaak zijn het bepaalde soorten eiwitten die kenmerkend zijn voor een product waar dit allergeen in zit. Symptomen kunnen variëren van jeuk en rode vlekken tot benauwdheid en in sommige gevallen zelfs bewusteloosheid of de dood. Een heel kleine hoeveelheid kan soms al leiden tot levensbedreigende situaties.
Een intolerantie is het onvermogen van het lichaam om een stof af te breken. Je kunt hier diarree van krijgen. Lactose-intolerantie is hier een voorbeeld van
Welke allergenen praten wij over?
Er zijn 14 allergenen die kunnen voorkomen in onze voedingsmiddelen die verplicht en in een opvallend lettertype op het label vermeld dienen te worden.
- glutenbevattende granen, zoals tarwe (waaronder spelt en kamut), rogge, gerst en haver.
- ei
- vis
- aardnoten zoals pinda’s
- schaalvruchten, zoals amandelen, hazelnoten, walnoten, cashewnoten, pecannoten, paranoten, pistachenoten en macadamianoten
- soja
- melk, inclusief lactose
- schaaldieren
- weekdieren
- selderij
- mosterd
- sesamzaad
- sulfiet
- lupine
Een mogelijke oorzaak van de toename van allergische reacties in onze voedingsmiddelen.
De ontwikkelingen in onze voedingsmiddelen heeft de evolutiesnelheid van de mens ingehaald . Nu ben ik zeker geen voorstander van het onzinnige paleo dieet waarbij men uitsluitend rauwe en onbewerkte producten eet. Toch is er een duidelijke aanwijzing dat de bewerkingen van onze voedingsmiddelen bij consumenten overgevoeligheidsreacties kunnen veroorzaken. In China wordt traditioneel pinda’s rauw gegeten en hooguit in de wok geblancheerd. Daar komt een aardnoten allergie nauwelijks voor. In de westerse wereld hebben wij de smaak van zo’n rauwe pinda aanzienlijk kunnen verbeteren door deze te roosteren. En juist in de westerse wereld komt de allergie voor die een zeer ernstig ziektebeeld kan hebben in de vorm van een anafylactische shock. Een toestand waarbij de bloeddruk vrijwel wegvalt.
Er zitten veel onzinnige allergenen tussen:
Een gezondheidsproduct bij uitstek als blad- of knolselderij dat met een beetje zout opgegeten kan worden en knolselderij dat in talloze gerechten verwerkt kan worden en niet te vergeten in salades. Naar het schijnt hebben de inwoners van het Mediterrane gebied hier veel last van.
Verder ken ik niemand die een allergeen heeft voor mosterd of soja.
Vergeet de andere allergenen niet!
De allergische reactie na het eten van varkensvlees, varkensvlees is een van de stoffen die histamine vrij kan maken in je lichaam, komt in mijn ogen veel vaker voor en wat te denken van de overige allergieën die door voedingsmiddelen het lichaam binnen kunnen komen waar wij veel over horen?
- Antibiotica
- Kinine (Tonic bitterstof)
- Pollen uit honing en kruidentheesoorten
- Cacao
- Alcohol
- Kruiden en specerijen
- Benzoëzuur conserveermiddel voor garnalen en in afgeleide vorm voor 90% van onze cosmetica
- Groenten en fruitsoorten, zoals tomaten, ananas en aardbeien
Een mogelijke therapie tegen voedselallergieën
Men kan medicijnen slikken om een allergische reactie te onderdrukken maar beter is de oorzaak te bestrijden dan naar de pillenpot te grijpen.
Het vermijden van sterk gekruid voedsel en het eten van lokaal geproduceerd voedsel. Van honing is bekend dat consumptie van lokale honing soms helpt tegen allergieën en andere door het leefmilieu veroorzaakte kwaaltjes. Hier zit best wat in want bijen bewerken hun reservevoedsel honing intensief (indampen) zodat het proces te vergelijken is met het potioneren dat in de homeopathie gebruikelijk is. Het effect van deze handeling is dat het de geneeskrachtige werking verhoogt. Meer kunt u lezen in een eerder verschenen column:
http://www.scientanova.com/2008/05/19/821-de-allergie-rage/
In het meest recent verschenen boek ‘Ons voedselbombardement’ wordt ook aandacht besteed aan deze allergie rage: http://www.scientanova.com/gepubliceerde-onderzoeken/boeken/voedselbombardement/
Er is genoeg te beleven in de allergiewinkel.
Het belangrijkste risico van voedselveiligheid is vals alarm