Op een royaal zonovergoten dag werd mij een glaasje fris water aangeboden dat uit een glazen tapvat kwam met daarin allerlei fruitsoorten om het geheel fris en zomers te maken. Het smaakte zeker goed, voornamelijk doordat de aanwezige alcohol als een non-polair oplosmiddel diende om de etherische oliën uit de sinaasappel- en limoenschillen te extraheren. Met een tintelende tong en met een licht opkomende beneveling trachtte ik dit chemisch risico op zijn waarde in te schatten.

Ik hoop niet dat ik teveel fungicide stoffen zoals Imazalil, propiconazol, thiabendazol, pyrimethanil of kalium sorbaat binnenkrijg waarmee citrusfruit behandeld wordt” mijmerde ik met een reeds half lamme tong.

Wat is een fungicide en zijn die stoffen nodig op citrusfruit?
Een fungicide is een deftig woord voor schimmelwerende stof. Als citrusfruit niet daarmee behandeld wordt, dan hebben we alleen maar groen beschimmelde sinaasappelen in het winkelschap. Na het plukken kan de schimmel snel toeslaan, vooral wanneer er een laagje vocht op komt als gevolg van de temperatuurverschillen tijdens de verwerking en transport. De bestrijding van schimmels kan zowel met azijn of met de halve gifkast van de voedingsmiddelentechnoloog. Over het algemeen zijn fungicide stoffen niet bepaald de meest gezondheidsondersteunende stoffen. Wanneer wij de chemische structuurformules bekijken dan vliegen de benzeenringen je om de oren.  Van benzeen is bekend dat het een sterk mutagene stof is, kankerverwekkend. Daarom zijn er strenge maximumwaardes opgesteld voor het gebruik van deze stoffen in onze voedingsmiddelen.

Van mijn leraar voedingsmiddelenchemie, Barry Schoenmaker heb ik ingestampt gekregen dat benzeenringen altijd gemeden dienen te worden bij orale consumptie.

Leven wij in een chemisch vervuilde wereld?
Nee, zeker niet. De tijd dat DDT als een wondermiddel rond 1940 overal ingezet werd ligt ver achter ons en de stoffen die hiervoor in de plaats gekomen zijn, zijn iets geavanceerder dan het Dichloordifenyltrichloorethaan wat de zondagse naam van DDT is. Begin 1900 werd nog veel meer geknoeid met voedingsmiddelen met zware metalen en dergelijke. Ik kan iedereen van harte het boekje aanbevelen: ‘A Treatise on adulterations of food and culinary poisons’ van Frederick Accum uit 1820 lezen. Op verzoek sturen wij u het boek in PDF vorm toe. De pesticiden en zware metalen en giftige organische verbindingen vliegen de lezer om de oren. Thee bijkleuren met loodchromaat geeft altijd een pittige smaak. Pure humor uit de oude doos.

Hoe krijgen wij benzeen- achtige stoffen binnen
Gooi de tank van de auto maar vol met benzine. Het benzeengehalte in het bloed vliegt omhoog, zeker wanner er benzinedamp is ingeademd. Er is niet voor niets afzuiging aangebracht bij de vulslangen van de bezinepompen.

Beoogd ‘misbruik’ van een voedingsmiddel
Voedingsmiddelenproducenten blijven verantwoordelijk voor de voedselveiligheid en moeten ook waken voor beoogd misbruik van het product. Op kipproducten staat niet voor niets een waarschuwingssticker met de tekst: “Let op, geef schadelijke bacteriën geen kans. Zorg daarom dat deze bacteriën niet via de verpakking, uw handen of het keukengerei in uw eten terechtkomen. Maak dit vlees door en door gaar om deze bacteriën uit te schakelen.” Hiermee wordt beoogd misbruik voorkomen doordat een consument de kipproducten rauw gaat consumeren. Zo zullen binnenkort wel meer waarschuwingen op de verpakkingen verschijnen die voor de doorsnee consument erg voor de hand liggen. Ik zie het al voor me: Macaroni elleboogjes “Het bevat kleine deeltjes, niet geschikt voor kinderen onder de 5 jaar.” Giller.

Zo staat er op de verpakking van varkensgehakt geen waarschuwing dat het product niet rauw geconsumeerd mag worden. Ik ken mensen die dit juist lekker vinden terwijl de besmetting van allerlei ongemakkelijke virussen en ziektes erg op de loer ligt.

Iemand die graag marmelade maakt moet wel degelijk uitkijken of de sinaasappelen onbehandeld zijn. Zelfs met biologische sinaasappelen is de garantie niet te geven dat de schil onbehandeld is. Tijdens de teelt zijn er maar beperkt aantal gewasbeschermingsmiddelen gebruikt maar wat op de verpakking aangebracht is, telt soms niet mee.

De Horeca gifplaza

• Vreemde grondstoffen leveranciers. Buiten het zicht van de argeloze bezoeker worden soms vreemde capriolen met ons voedsel uitgehaald. In het zakelijke circuit zijn de etiketteringsregels geheel anders lijkt wel. De ingrediënten moeten wel gedeclareerd worden op de bulkverpakking maar die wordt verwijderd zodra het klaar gemaakt wordt. Het zal de kok jeuken waar het stuk vlees vandaan komt of met welke middelen het behandeld is om het rendement te verhogen. Het komt regelmatig voor dat de klanten een vreemde dorst krijgen na een bezoek aan een steak house. Dat komt vaak door de royale toepassing van de polyfosfaten. Deze geven de vreemde dorstsensatie.
• Niet alleen de B2B grondstoffen hebben een twijfelachtig allooi maar wat dacht u van een sinaasappel mousse of een lekkere citroenschijf op uw vis? De schil is meteen de verpakking en ligt wel op uw bord. Hoe wordt citroenrasp gemaakt? Oei.
• De groene kroontjes van de tomaat die de kok gretig als ‘groenvoer’ uw bord mee opleukt bevatten het giftige solanine. Tomaten zijn familie van de nachtschade achtigen. U gaat er niet direct aan dood maar het belast wel de nieren op een onaangename wijze.
• Dan de Crème brûlée. Normaliter wordt de suiker in een grill gecaramelliseerd. Nee hoor, de kok gaat er gewoon met de hobbybrander overheen. Het gas is vast van voedingsmiddelenkwaliteit.
• De verbrande kaasbroodjes van bakkerijketens of gooi en smijt restaurants bieden de consument veel PAK’s (Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen) voor weinig geld. Die broodjes zien er wel lekker uit maar ruiken en smaken afschuwelijk.
• De verbrande patat. Vooral als het druk is wordt het vuur onder de frituurpan hoger opgestookt van het wettelijk maximum van 175^oC (België is dit 180^oC dankzij de ‘uniforme’ EU regelgeving) Er ontstaan veel verbrandingsstoffen, vooral bij vóórgekruide frituurproducten waarbij acrylamide zo’n beetje de meest onschuldige is.
• De afvalgassen van de gasbranders van de kok. Dier stromen vrijelijk langs de gerechten alsof het niks is. De geurstof dat om veiligheidsredenen aan het reukloze aardgas wordt toegevoegd bevatten ondermeer mercaptamen. Hoe ontleedt deze stof zich bij verbranding? Bij de verbranding van fossiele brandstoffen komt altijd Radon vrij. Een radioactief bijproduct waarvan de langetermijneffecten niet goed beschreven zijn. In Engeland en Zweden zijn hiervoor monitoringsprogramma’s voor de luchtkwaliteit van de kruipruimtes.
• De desinfecterende zeepjes die ook in het huishouden gebruikt worden staan bol van gemene stoffen die ik liever niet in mijn eten wil hebben en zeker niet als additief toegelaten zijn. Cocamide propyl betaïne, Methylisothiazolinone (MIT) and Methylchloroisothiazolinone (CMIT) triclosan zijn voorbeelden van de werkzame stoffen die ik toch écht niet op mijn bord wil hebben. Hopelijk heeft de kok zijn handen na het desinfecteren nagespoeld en met een echte handdoek afgedroogd. Als hij zijn handen tijdens het werken tussendoor wast tenminste.

Nog meer contaminatie gevaren
Kan de consument op ondoordachte wijze deze bestrijdingsmiddelen tóch binnenkrijgen?
Ja, de kans is levensgroot aanwezig. Denk maar aan het doorsnijden van een sinaasappel, mandarijn of citroen.
Heeft het RIVM of onze wonder denktank van de NVWA; Rikilt hier studie naar verricht? Vast wel en de uitkomst luidt als vanouds: ‘Er is geen gevaar voor de volksgezondheid’. Deze kreet wordt eerder gebruikt om de onbekendheid over de stof te onderstrepen.
We leven wel in een tijd dat wij veel meer weten over de toxiciteit en de meetbarheid van de chemische contaminanten. Wij zullen een paar huis tuin en keuken voorbeelden met u bespreken.

Het doorsnijden van een meloen geldt als een schoolvoorbeeld van kruisbesmetting wanneer er een fruitsalade mee gemaakt wordt.

De mango. Het mes gaat bij het schillen van een Mango door de ongewassen schil en besmet mooi het vruchtvlees op het snijvlak. De vrucht die door de plukker stevig is beetgepakt voordat het snoeimes hem van de boom afhaalt is ook een onfris idee als je beseft dat de vettige schil een uitstekende schuilplaats is voor de meeste pathogenen.

Het schillen van een mandarijn of perssinaasappel. Het mes gaat wel dwars door de vervuilde schil heen.

Het kuiltje bij de steel van een appel.  Voor personen die appels geheel opeten betekent dit dat het gif verzamelbekertje waarin zich na iedere regenbui de vervuiling zich heeft kunnen ophopen, mee geconsumeerd wordt.

Kunststof bewaarbakjes van het merk ‘extreem goedkopie’ kunnen weekmakers bevatten die buiten het zicht blijven van de NVWA die toeziet op de naleving van de EU verordening 1935/2004 contactmaterialen voor voedingsmiddelen. Het bewaren van voedingsmiddelen in een vuilniszak, in de vriezer bijvoorbeeld.

Kruiden en specerijen kunnen soms zeer giftige stoffen bevatten als bij de pluk ervan niet goed opgelet is en men vooral veel kilo’s wil oogsten. Berucht is de besmetting (bijpluk) van giftige gewassen zoals Jacobs kruiskruid (Senea jacobea) die de zeer toxische stof pyrrolizidine kan bevatten die terminale leverschade kan veroorzaken.

Antivlooienmiddel fipronil. Dit middel wordt door dierenartsen al jaren voorgeschreven in de vorm van druppels die in de nek van ons huisdier gedoseerd kunnen worden. Hopelijk kan de consument de druppels goed tellen want het volgende ogenblik kan de hond of kat in bed liggen (jazeker het komt voor) van het baasje dat ongemerkt veel meer fipronil binnenkrijgt dan de meest giftige eieren tijdens de fipronil affaire van 2017.

De kunststof wijnkurken. Snobistisch als u bent gaat u ruiken aan zo’n plastic kurk die uit een wijnfles komt van het chateau ‘goedkopie. . Opvallend zijn de vreemde esterachtige luchtjes die ervan af komen. Dit duidt op de royale toepassing van weekmakers die de plastic kurk zacht moeten houden. Vetzuren kunnen als weekmakers gebruikt worden die in reactie met de alcohol de heerlijk chemisch geurende esters vormen.

Snijbloemen zoals rozen zijn niet direct voor menselijke consumptie bestemd. Vaak wordt er keukengerei gebruikt zoals aanrecht en mesjes om de rozen geschikt te maken voor de vaas. Hier bestaat een duidelijk contaminatierisico. Artisjokken zijn wel eetbaar en liggen vaak in de groente afdeling. Hopelijk zijn die niet behandeld.

Ananas wordt op het veld vlak voor de oogst collectief gerijpt door ze vooraf te bespuiten met een groeiremmend middel zoals Ethrel. Dit veroorzaakt een noodrijping zodat alle vruchten tegelijk ‘rijp’ worden. Ook al zijn ze nog knalgroen. Makkelijk want dan hoeft de pluk karavaan maar één keer door het veld. De lonen zijn toch al zo hoog in Costa Rica.

Olie contaminatie komt vaker voor dan wij denken. Het gemier over de MOSH en MOAH in gerecycled verpakkings materiaal verbleekt wanneer wij de risico’s van de hydraulische oliën in beeld gaan brengen. Veel agrariërs kunnen beamen dat men nogal eens een kleine lekkage heeft met de trekker. Hopelijk is die niet ontstaan tijdens het maken van een voerkuil of tijdens het oogsten van de gewassen. Een moderne boer is tegenwoordig een groot producent van primaire voedingsmiddelen en dienen naar mijn idee een chemisch beheersingsprogramma te hebben. Iets wat in de voedingsmiddelenindustrie sinds 1995 verplicht is. Dit onderstreept mijn roep dat de primaire sector ook een voedselveiligheidsprogramma dient te hebben volgens de principes van HACCP.
                                        Have A Cup of Coffee and Pray

“Durf je alles nog wel te eten Velzeboer?” hoor ik u verontrust mompelen.

Jazeker, ik zie de inname van voedsel als een beheersbaar gecalculeerd risico.

Het leven is gewoon te leuk om alles te laten staan.