Op woensdag 14 november 2018 vindt er een debat plaats met Minister C. Schouten en de Tweede Kamer over dierenwelzijn. Hopelijk komt het bedwelmen van vis op volle zee aan de orde en dat de techniek er helemaal voor klaar is. PALSED is een project waar wij, samen met Ekofish group op Urk veel energie en geld in hebben gestoken. Het project is op 29 juli 2010 toegekend in het kader van visserij innovatieproject dat voor 30% gefinancierd is door het Europees Visserijfonds. Het project is in 2013 afgesloten met een openbaar rapport.1 Diervriendelijk bedwelmen van vis op volle zee
In maart 2014 hebben wij onze lezers op de hoogte gebracht van de innovaties die wij samen met de Ekofish Group uit Urk hebben gerealiseerd op het gebied van het bedwelmen van vis op volle zee. http://www.scientanova.com/2014/03/17/1410-bedwelmen-van-vis-op-volle-zee/
Nadien is er nog steeds vervolgonderzoek gaande naar de praktische uitvoerbaarheid van deze verdover aan boord van een visserschip. Zo wordt momenteel een antwoord gezocht op de vraag of de verdoving effectief blijft wanneer er meerdere vissen op elkaar door het verdovingsapparaat gaan. De software van het apparaat is er wel op ingericht om de stroomsterkte op te voeren wanneer er bijvoorbeeld een bierblikje al vonken trekkend door het apparaat gaat.
Er zijn aanpassingen gedaan aan het verdovingsapparaat om hem geschikt te maken voor ruwe zeegang bijvoorbeeld. Hier ziet u de verdover op de PD147 De Enterprise. (Links onderin met het deksel open.) Volgend jaar komt de opvolger van dit schip de ‘Spes nova’ in de vaart met de verdover geintegreerd in het visverwerkingsruim.
Heeft dit iets te maken met elektrische pulsvisserij?
Nee. De pulsvisserij maakt gebruik van zwakke elektrische stroompjes bij de ingang van het visnet dat door het water getrokken wordt. De platvissen schrikken hierdoor op en komen zo uit het zand tevoorschijn en worden al zwemmend het net ingetrokken.
Het verdoven aan boord van een visserschip gebeurt direct nadat de vis op het droge (het dek) gebracht is met een gemoduleerde gelijkspanning waarvan de frequentie nauwkeurig is ingesteld. Het gevolg van deze verdoving is dat de hersenactiviteit geheel is uitgeschakeld terwijl het hart na enige tijd weer begint te kloppen. Door de vis direct na het verdoven in ijswater te leggen, zal de vis in comateuze toestand raken en omdat het warmte regulerend vermogen is uitgeschakeld zal snel de dood intreden. Het snel terugkoelen van de vis is feitelijk de dodingsmethode en biedt veel voedselveiligheidsvoordelen.
Snel terugkoelen van de vis is een bijkomend groot voordeel
Eerder onderzoek heeft aangetoond dat in een traditioneel visruim het ongeveer 8 uur duurt eer de vis op de gewenste temperatuur van 2oC is gebracht. Dat duurt in mijn ogen veel te lang. Wij willen dit teruggebracht zien tot 15 minuten. Wij verwachten dat de houdbaarheid van de vis zeker met twee dagen verlengd wordt.
Hoe komt het dat de koeling van vis aan boord zo traag gaat?
Allereerst vindt er opwarming van de vis plaats direct nadat de dood intreedt. Wij hebben bij schol een opwarming gemeten van 2oC. Dit wordt veroorzaakt door de enzymatische afbraak en afvoer van de restenergie uit de spieren. Dit verschijnsel kennen wij ook als Rigor Mortis waar ook nog andere processen plaatsvinden. Deze opvallend trage koelsnelheid hebben wij gemeten in het visruim terwijl de vis in het scherfijs ligt.
Dan worden de kisten zeevast gestapeld in het visruim. De afvoer van warmte naar het ruim wordt hierdoor bemoeilijkt. De koeling in het visruim is vaak uitgevoerd als een stille koeling. Dat wil zeggen, er is geen geforceerde koeling met een ventilator aanwezig. Stille koeling is wel robuust vooral op een slingerend en stampend schip maar in voedselveiligheids oogpunt niet ideaal.
Hoe werkt het verdovingsapparaat?
Dis vis wordt op een stalen mat onder een paar rijen stroomvoerende klepels gevoerd die ongeveer 10mm boven de band hangen. De vis krijgt gedurende een tiental seconden stroom door het lijf dat voldoende is om de hersenactiviteit te stoppen. De hersenfilm (EEG) wordt ook een streep. De hartfilm (ECG) vertoont na enige tijd weer een hartslag.
Zie de demonstratie video: Korte film invoer stunner
Er zijn drie uiterlijke kenmerken die laten zien dat een vis goed verdoofd is:
- De kiemdeksels gaan open staan.
- De kieuwvinnen staan haaks op de huid
- De vis reageert niet op pijnprikkels. Dit is te controleren door met een mes een kras te maken over de zijdestreep (de uitwendige zenuwbaan) die door een scherp voorwerp wordt veroorzaakt
Deze krab heeft aanzienlijk meer spanning nodig om ‘onder zeil’ te gaan.
Is het te zien dat een vis goed verdoofd is?
Wanneer een vis op een andere of foute manier verdoofd wordt, door bijvoorbeeld te weinig stroom of verkeerde frequentie of met koolzuur, dan zal de vis in een stresstoestand gaan waarbij hij roerloos wordt en ook veel stresshormoon cortisol aanmaakt. Deze stress is te vergelijken met een soort overlevingsmodus van de vis. De vis vertoont dan niet deze drie uiterlijke kenmerken. Bovendien moet de hersenfilm (EEG) het bewijs leveren dat de verdoving effectief is en de vis geen pijnprikkels kan waarnemen.
Werkt elektrisch verdoven op alle soorten vis?
In principe wel. Wel hebben wij gezien dat sommige vissoorten een andere instelling van de spanning vereisen dan voor de standaard vissoorten die getest zijn: Kabeljauw, schol, tongschar, schar en tong. Daar zijn de instellingen nu van bekend.
Tijdens het PALSED project hebben wij wel gezien dat de verdoving nog niet op alle vissoorten evengoed werkt. Een rog heeft duidelijk andere stroomsterktes nodig of positionering op de band. De staart staat hinderlijk omhoog en belemmert de doorgang door het apparaat. Intussen zijn er wel speciale meenemers op de band aangebracht die dit euvel mogelijk te verhelpen. Een grote Noordzee krab knippert tweemaal met de ogen en gaat verder met waar hij bezig was. Een zeewolf krijgt hinderlijke strepen die niet direct verdwijnen. Dit moet nog uitgezocht worden. Bovendien is dit een soort dure bijvangst die gemakkelijk voor de verdover uitgesorteerd kan worden.
Bij deze zeewolf ontstonden hinderlijke donkere strepen die de handel beslist niet wil. Hieraan moet nog gewerkt worden.
Hoe zit het met de discards?
Door de discards vooraf uit te sorteren is de overlevingskans optimaal. Momenteel is wettelijk geregeld dat de bijvangst aan land gebracht moet worden zodat het daar weggegooid kan worden. Doodzonde. Ondermaatse platvis, bijvoorbeeld is zeer levensvatbaar.
Is de juiste werking van de verdover wetenschappelijk onderbouwd?
Jazeker. In het PALSED project, waar het prototype functioneel is gemaakt voor het werk aan boord is bewezen dat de verdoving effectief is. Voorafgaande aan de praktijktest is er veel kostbaar wetenschappelijk onderzoek geweest bij Imares (WUR) in het lab om de hersen- en hartfilm vast te kunnen stellen nadat de verdoving plaats heeft gevonden. Dit werk is in het kader van het PALSED project uitbesteed aan de WUR omdat die een licentie hebben om een vergunning aan te vragen volgens de Wet op de dierproeven. Een van de problemen die wij toen tegenkwamen was om schol levend aan land te krijgen zodat zij een week bij konden komen in het aquarium van Imares. De eerst keer gingen alle vissen dood omdat niet precies bekend was welk voer toegediend moest worden. Bij de tweede lading was dit probleem opgelost.
Hoe nu verder?
Dit zal afhangen van het Kamerdebat en uiteindelijk het draagvlak van de publieke opinie. Zodra de vraag naar diervriendelijk gevangen vis (of geslacht is een beter woord) dan zal de retail snel eisen gaan stellen dat zij dit als voorwaarde gaan stellen om Noordzeevis in hun assortiment op te nemen.
De stichting Beter Leven gaat wellicht deze dodingsmethode in hun keurmerk specificaties opnemen.
Er zal vraag komen naar een Beter Leven keurmerk voor wild gevangen vis. Hier kunnen veel consumenten gevoelig voor zijn. Het mooie van deze ontwikkeling is dat de vraag naar diervriendelijke slachtmethodes uit de vissector zelf kwam dat uiteindelijk in 2010 leidde tot het succesvolle PALSED project. De bal ligt nu bij de politiek en retail. Wij zijn er klaar voor.
To achieve great things, two things are needed: a plan and quite enough time
Leonard Bernstein
