Op In een grote lading Poolse tarwe is op donderdag 29 juli 2021 een ongewoon hoge concentratie fosfine gas gemeten. Hierdoor zijn er drie binnenvaartschepen aan de ketting gelegd en nu moeten de schippers een plan van aanpak overleggen hoe zij dit gevaar van dit gifgas kunnen beheersen. Weten zij veel. Zij varen alleen van A naar B en weten nauwelijks wat zij aan boord nemen. Zij zitten gevangen in de klauwen van de ILTO Inspectie leefomgeving en transport die rustig de tijd gaat nemen om het gevaar te beheersen. Ik vrees dat deze ambtenarij weken gaat duren.

Deze calamiteit past precies in de beschreven voedselveiligheids risico’s in mijn eerdere column 2106 van 21 juni 2021.
Hiervan zijn er twee nu actueel geworden:

1. Risico 7: De onbeheerste primaire sector. De ontvanger moet maar de juiste analyses uitvoeren om de voedselveiligheid te kunnen borgen
2. Risico 19: Globalisering van de handel en vrij verkeer van goederen in de EU

Rederijen weten niet wat zij vervoeren
Dit probleem doet zich vooral voor bij de rederijen van de grote containerschepen. De rederij van ‘Ever Given’ weet nauwelijks wat er in de 14.000 containers zit. De ‘Ever Given’ was het schip dat in maart 2020 het Suezkanaal blokkeerde en na veel Arabisch gesteggel over geld, pas op 29 juni 2021 in Rotterdam arriveerde.

De reders, laat staan schippers weten zelden wat er in de containers zit. Veel Chinese producenten ‘lenen’ van elkaar containerruimte om zo geld te kunnen besparen. Zo kan het voorkomen dat er 3 verschillende chemische bedrijven hun spullen in één container proppen. Het enige wat de rederij belangrijk vindt is een onderverdeling in categorieën zoals: bederfelijk, chemicaliën, zwaar en licht. Dit is één van de grote manco’s die aan het licht traden bij de ramp met MS Zoë die op 2 januari 2019 zo’n 350 containers verloor waarvan slechts 90% teruggevonden is. Als er twee containers met een of andere giftige stof vrijkomen in de Noordzee, dan zal dit een meetbare concentratie van 1ppm opleveren. En dan te bedenken dat dergelijke stoffen tot de stapelgiffen behoren. Dit betekent dat deze zich ophopen in het vet van levende dieren en op latere leeftijd tot de dood leiden.

Ik denk niet dat dit punt snel verbeterd gaat worden. De rederijen moeten dan teveel transportgeheimpjes prijsgeven met enorme milieurisico’s tot gevolg en de economische belangen op het gebied van globalisering van de handel zijn domweg te groot.

Waar wordt fosfine ondermeer voor gebruikt?
Het vrijkomende fosforgas doodt zo’n beetje alle leven dat mogelijk in graan voor kan komen.
Het zal uiteindelijk vervliegen. Het bulkschip dat in Zwolle lag bij de Spooldersluis had de luiken nog lekker dicht. Dat helpt goed om het gas binnen te houden.
Fosfine, ofwel fosfaan, fosforwaterstof of waterstoffosfide is een zeer giftig, explosief en kleurloos gas dat zwaarder is dan lucht met de chemische formule PH₃. Om veiligheidsredenen wordt er een knoflook- of visgeur aan gegeven. Het wordt zakken met poeder of tabletten op het product gelegd en omdat het zwaarder is dan lucht zakt het vanzelf naar beneden. in tabletvorm gedoseerd aan de lading waarbij het gas geleidelijk vrijkomt. Klaar is simpele Kees!
Voor mij blijft het een raadsel wat er met die zakken is gebeurd bij de overslag van de spoorwegwagons naar de binnenvaarschepen. Zijn die verzameld of gewoon mee geblazen het scheepsruim in?
Verder is er juist in die tijd een hevige regenval geweest. Als er veel vrij vocht bij dergelijke fosfine zakken komt dan explodeert de inhoud zo’n beetje. Een niet goed sluitend dekluik kan ook een mogelijke oorzaak zijn.
Dit gas wordt gebruikt om alle levende have in het graan dood te maken, zoals ratten, muizen en insecten. Dit spul is ongetwijfeld ingezet omdat het veel goedkoper is dan bijvoorbeeld koolzuurgas dat niet giftig is, hooguit verstikkend.
Beter is natuurlijk om de oorzaak van de problemen aan te pakken en werk te maken van ongedierte wering in de primaire sector.
Bron: Alex Mars van Mega Des Plaagdierbestrijding BV

Speculeren over een mogelijke oorzaak
Het graan is afkomstig uit Polen en omvat een partij van naar schatting minimaal 4.500ton. De reden waarom de concentratie te hoog was lijkt een overdosering te zijn van het aantal tabletten in de lading. Dit zal wel uitgezocht worden. Ik ga ervan uit dat een goedwillende vakantiekracht de voorschriften niet helemaal goed heeft gelezen of juist een professional geweest is die de staat van de dekluiken niet helemaal beoordeeld heeft. .

Het is ongebruikelijk dat graan per spoor vervoerd wordt daar deze vorm van transport veel duurder is dan vervoer met een bulkschip. Naar verluidt worden veiligheidsprocedures die normaal in de haven gelden vermeden.

De voedselveiligheidsrisico’s van deze calamiteit
De consument wordt opeens wakker geschud met het feit dat gifgas kennelijk in de voedselketen gebruikt mag worden. Naar alle waarschijnlijkheid voor veevoeder. Bij mij rijst onmiddellijk de vraag of er geen veiliger middelen zijn.

Begassen met koolzuur of met stikstof?
Nadeel is dat het hele gebouw dichtgeplakt moet worden. Voor schepen is dit relatief eenvoudig. De werking is altijd beperkt. Dit doodt alles wat levend is maar eitjes niet. Daarvoor zijn de zwaardere middelen nodig. Als er genoeg aan preventie gedaan wordt dan hoeft men minder de gevolgen te bestrijden zoals de eitjes die door levende dieren zijn gelegd.

Al het graan licht verhitten tot 85^oC zodat alle pathogene micro organismen die mogelijk door ratten en muizen (én mensen)  overgebracht kunnen worden op voedergranen te kunnen verdelgen. Bij Koudijs in Meppel (De Heus) gebruikt men al deze techniek om met name het pluimveevoer gegarandeerd Salmonella vrij te maken.

Het zal niet lang duren dat wanneer de boer in een witte jas gaat rondlopen.

Als wij niet het onmogelijke doen, zullen wij met het ondenkbare geconfronteerd worden.
(Murray Bookchin, amerikaans ecoanagist)